Adolescenten

JEUGDBOEKEN NR. 6, JUNI 2024

Evelien De Vlieger: Onder de brug

door Henk van Viegen

15+ - Hoewel van vele markten thuis, is Evelien De Vlieger toch vooral een kei in het weergeven van de leef- en gedachtewereld van pubers en adolescenten. Al vanaf 2005, met Blijven slapen, via Brei met mij (2008) naar latere geslaagde tot zeer geslaagde jeugdromans als Getekend (een Slash-roman) en Whish you were here. Met stevige thema’s: seksuele verlangens en ervaringen, zelfmoord en psychiatrie. Getekend was helemaal gewijd aan dat laatste onderwerp. Alles in voor jongeren herkenbare stijl, hard, humoristisch, met goed uitgewerkte personages. Nog voor Erna Sassen de jongerenfluisteraar van het noorden werd, was De Vlieger het al in het zuiden van het Nederlandse taalgebied.    

In 2020 maakte De Vlieger voor het eerst een uitstapje naar een autobiografisch boek voor volwassen: Caravandagen, waarin ze vertelt over (het langzame herstel van) het hebben van iets wat leek op levensmoeheid of een burnout.
 
Het personage, de 17-jarige Jowi om wie alles en iedereen (heen) draait in Onder de brug, heeft te kampen met een vergelijkbaar probleem. Hij wordt eerst schoolmoe, daarna levensmoe en het eten smaakt vooral naar karton. Met de hulp van een psychiater is hij aan het opkrabbelen, hij is zelfs van plan weer naar school te gaan. Het helpt daarbij niet echt dat hij blijft blowen als hij ook aan de medicijnen is. Hij verlaat bed en kamer en meldt zich weer op de ontmoetingsplaats met de vrienden: onder de brug (enkele titels van De Vliegers boeken doen denken aan die van popsongs).
 
Hij vertelt en passant wat over deze vrienden: twee jongens, Kilian en Leo, en twee meisjes, Nika en Jülide, van wie Nika zijn lief genoemd kan worden. Jowi doet dat in de ik-vorm in passages die de helft van het boek vullen. In de andere helft, de hoofdstukken om en om, reageren de anderen van de groep, maar ook Jowi’s moeder Annet en de schooldirecteur Ernst op het drama dat zich heeft afgespeeld: Jowi is van de brug gevallen of eraf gestapt, is bloedend en heftig beschadigd onderaan de brug terecht gekomen en in coma geraakt. Beide soorten hoofdstukken spelen op één dag. Die vanuit Jowi op vrijdagavond 22 maart, die vanuit de anderen op woensdag 3 april als Jowi lijkt te gaan bijkomen uit zijn coma. Alle personages gaan op bezoek bij Jowi, alleen Jülide niet.  
 
Wat zich precies heeft afgespeeld, is voor Kilian en Leo enigszins onduidelijk. Ze hebben Jowi en Jülide zien weggaan, naar ze dachten voor eventjes, maar alleen Jowi zien terugkeren. Nika was er die avond niet bij. Die zat nog een beetje te piekeren over haar spijbeluitje naar een klimaatdemonstratie, waar ze met een andere jongen gezoend heeft.
 
Voor de lezer wordt een en ander wel helder. Van Jowi krijgen we alles te horen: hoe hij en Jülide aan het vrijen zijn geslagen, en wat er daarna misging bij de brug. Zijn visie op het gebeurde, vooral zijn beleving ervan, wijkt behoorlijk af van die van Jülide, vanuit wie we een hoofdstukje krijgen. Maar Jülide houdt haar kaken stevig op elkaar. Het was in elk geval een bloederige bende, wat wel betekende dat Jülide en haar moeder in één opzicht opgelucht kunnen ademhalen: ze is dan toch eindelijk ongesteld geworden, op haar 17de.
 
Later realiseer je je dat je al helemaal in het begin van het boek fraai en subtiel op het ‘bloedbad’ bent voorbereid. Jowi’s moeder Annet ziet dat op de witte vacht van de poes bloed zit, de poes die door Jülide was geaaid op de avond van het drama.  
 
Er is nog iemand die iets zou kunnen vertellen aan de politie. Dat is Carlos, de begaafde, maar psychotische zoon van Ernst. Hij heeft Jowi en Jülide samen gezien. Maar ook hij zwijgt.  
 
Het wachten voor de anderen en de politie is dus op het verhaal van Jowi, als hij bijgekomen is. Maar zover laat de auteur het niet komen. Jowi ontwaakt, en zegt een paar keer het woord ‘sorry’. De lezer weet waarom, maar hier houdt het op. Er ligt nog van alles open, het best mogelijke slot.
 
Grappig in Onder de brug is dat de liefdesrelaties en de enigszins rommelige seksuele omgang van de jongeren worden gespiegeld aan die van de volwassenen. Een vader die verliefd wordt en zijn gezin verlaat voor een jongere vrouw, een schooldirecteur die verkikkerd is op en het doet met z’n remedial teacher.
 
Onder de brug is een sterk boek, qua motieven ook een echte De Vlieger. Wát De Vlieger aansnijdt, is best wel bekend: het leven van jongeren, nog lekker los van de grote wereld. Een beetje rommelige seks, verliefdheden, stevig drinken, blowen, Truth or dare spelen, een eigen honk, een beetje kritiek uiten op de schoolpraktijken, plannen maken voor na het examen, een stevige inzinking, zelfmoordgedachtes. Maar De Vlieger weet precies de goede taal te vinden voor de jongeren die ze beschrijft. Ze is specifiek goed in karakters die wel kunnen rekenen op je sympathie, maar die eveneens iets ongrijpbaars of zelfs onhebbelijks hebben. Het zijn realistische karakters, met wie je je soms wel en soms niet wil identificeren.  
 
Bij Jowi doet ze dat razend knap. Op (misschien) eentje na wil iedereen wel dat Jowi wakker wordt en zal genezen, maar het is de vraag of je hem dat blijft gunnen als je goed beseft hoe egocentrisch en bedenkelijk hij zich gedroeg bij Jülide. Ook Nika, Kilian en Leo zijn trefzeker geportretteerd. Prachtig uitgewerkt is (ook) het personage Jülide. Ze is enigszins onzeker, maar schrijft evengoed gedichten voor de schoolkrant. Ze heeft de dokter tegen haar moeder horen zeggen dat enige seksuele activiteit geen kwaad zou kunnen om de menstruatie op gang te brengen. Een wat cynisch gegeven, na de centrale gebeurtenis, waardoor Jülide afziet van haar plan wijsbegeerte te gaan studeren, vanwege het tweede deel van dat woord. Leo en Jowi kunnen hun ogen niet van haar afhouden. Kilian heeft aanvankelijk een hard oordeel over haar: ‘Kilian kende het soortje, een en al beleefdheid maar daaronder een ijsvlakte’. Tot zijn stomme verbazing zoekt ze zijn gezelschap, hij geniet van haar vriendelijkheid en openheid.
 
Dit spannende boek zal ook vast ingezet gaan worden bij discussies over, zoals dat tegenwoordig meestal genoemd wordt, consent bij seks.  
 
Evelien De Vlieger: Onder de brug, Querido, Amsterdam 2024, 156 p. ISBN 9789045130071. Distributie Standaard Uitgeverij

deze pagina printen of opslaan