Vanaf negen jaar

JEUGDBOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2025

Julie de Graaf, Margot Holtman (ill.): Op zoek naar de waarheid. Ontmasker mythes, leugens en nepnieuws

door Elke Brand

10+ - Helaas kunnen de meeste makers pas met het ontwikkelen van een boek beginnen, als er iets aan de hand is waarover geschreven kan worden. Als de wereld al is omgeven van mythes, leugens en nepnieuws en je echt van nep al bijna niet meer kunt onderscheiden, is de nood hoog genoeg om er een boek over te schrijven. Hoe heerlijk zou het zijn geweest als dit boek er al was vóórdat het een serieus probleem begon te vormen. Naast door mensen ontwikkeld nepnieuws, hebben we vrij recent ook te maken met een eindeloze stroom door AI gegenereerd taal- en beeldmateriaal, dat steeds moeilijker van echt te onderscheiden is.
 
De andere kant van het verhaal is, dat nepnieuws eigenlijk geen nieuw fenomeen blijkt te zijn. Al zo lang er mensen zijn, worden er verklaringen gezocht voor zaken die de mens niet begreep. Donder en bliksem, de opkomende zon, eenhoorns en zeemeerminnen. Daar begint dit boek, bij het ‘begin’. De zoektocht naar de waarheid:
 
‘Wat als je niet weet of iets klopt? Dan kun je altijd op onderzoek uitgaan. En dat is precies wat we in dit boek gaan doen.’
 
Zodra je dit boek openslaat, word je op het schutblad getrakteerd op een handige wereldkaart. Hier krijg je een voorproefje van de hoofdstukken die je in dit boek tegen zult komen en de reis die de lezer zal gaan maken. De kaart wordt gedurende het boek uitgeplozen en ieder hoofdstuk zoomt in op een stukje van deze bijzondere wereld.
 
De tocht start in de vallei der verzinsels, de plek waar legendarische en mythische verhalen zijn ontstaan. Daarna volgen de woelige wateren van de wilde waarheid, waar ontdekt wordt dat een waarheid meerdere kanten kan hebben. De reis wordt voortgezet richting de archipel van AI-AI-AI, waar alle taken van mensen overgenomen zijn door machines. In de verraderlijke laagvlaktes vol leugens, leren we leugenaars te herkennen. Handig voor de volgende locatie, de hoogvlaktes van hersenspinsels, waar de lezer om leert gaan met goedgelovigheid. In het natuurreservaat der nepheid komen we er achter of we inmiddels genoeg hebben geleerd over het detecteren van leugens, want hier worden we volledig omgeven door nepnieuws; Niet kloppende informatie, die wordt gepresenteerd als écht nieuws. We eindigen gelukkig bij de betrouwbare bronnen, waar de lezer wordt gestimuleerd op zoek te gaan naar het vinden van de echte waarheid. Wat een reis!
 
Tijdens de tocht leer je allerlei nieuwe, belangrijke kennis en vaardigheden; Een slim stappenplan om een succesvol gerucht te verspreiden en het verschil tussen objectief en niet objectief. Ook kom je te weten dat mensen soms anderen misleiden om er zelf beter of rijker van te worden. Daarnaast leer je zes slimme manieren om nepnieuws te herkennen en kom je achter de betekenis van woorden als hoax, trollen en filterbubbel.
 
De humoristische en intrigerende introductie, trekt de lezer het boek in en Julie de Graaf houdt dit de hele tijd vol. De voetnoten nemen het boek regelmatig een beetje op de hak en zijn soms nog leuker dan de tekst zelf. Ieder hoofdstuk heeft een serieuze, leerzame ondertoon, maar het blijft continu relatief licht. Margot Holtman maakte de illustraties, die zeker bijdragen aan de humor en luchtigheid.  
 
Heel fijn dat een belangrijk boek als dit zo vlot geschreven is. De aandacht wordt vastgehouden en de kennis op een leuke manier uitgebreid. Dit boek is in de secundaire scholen een rijke aanvulling op het curriculum en kan zo op de bestellijst van iedere school. Zo kunnen alle jonge onderzoekers nieuwsgierig op zoek blijven gaan naar de waarheid.  
 
Julie de Graaf, Margot Holtman: Op zoek naar de waarheid, Lannoo, Tielt 2024, 176 p. : ill. ISBN 978401438919

deze pagina printen of opslaan