Vakliteratuur

Jerry Griswold: The Meanings of "Beauty and the Beast": A handbook

door Vanessa Joosen

Obsessie
"Dit boek is het resultaat van een obsessie." Zo begint Jerry Griswold zijn inleiding op The Meanings of "Beauty and the Beast." En het lijkt er op dat Griswold niet de enige is die geobsedeerd is door het sprookje van Madame de Beaumont over de mooie koopmansdochter die verliefd wordt op een betoverde prins. In de verschillende delen van zijn boek probeert Griswold te bewijzen dat het verhaal over "De Schone en het Beest" een blijvende aantrekkingskracht heeft uitgeoefend op vertellers, schrijvers, illustratoren, wetenschappers, en filmregisseurs, die telkens hun eigen accenten legden.

Succes
Griswold haalt verschillende plausibele redenen aan om het succes van "De Schone en het Beest" te verklaren. Zo zegt hij bijvoorbeeld dat vooral vrouwen het sprookje weten te waarderen omdat een vrouw in dit sprookje de touwtjes in handen heeft: Belle is degene die het beest kan bevrijden door hem al dan niet haar liefde toe te kennen. Daarnaast toont Griswold op overtuigende wijze aan dat "De Schone en het Beest" een verhaal is over anders zijn, en hoe je met anders zijn om kan gaan. Ook dit thema blijft vandaag nog relevant - Griswold verwijst onder andere naar het gebruik van "De Schone en het Beest" in hedendaagse bewerkingen door homoseksuele auteurs zoals de Ierse Emma Donoghue (verkeerd gespeld als Donaghue).

Primair en secundair
The Meanings of "Beauty and the Beast" bestaat uit acht grote hoofdstukken. In sommige delen worden literaire teksten (oude en recente varianten op "De Schone en het Beest") met kritische analyses gecombineerd, andere hoofdstukken bestaan uitsluitend uit een beschouwend essay (bijvoorbeeld over de filmbewerkingen). Door de combinatie van primaire en secundaire teksten is Griswolds werk perfect te gebruiken als handboek, zoals hij ook aangeeft in de ondertitel.

Willekeurig vermengd
Vervelend is wel dat hij de literaire teksten niet duidelijk scheidt van de kritische essays, zoals dat meestal het geval is bij handboeken rond sprookjes (bijvoorbeeld in het uitstekende The Classic Fairy Tales van Maria Tatar of in Jack Zipes' Don't bet on the Prince). In The Meanings of "Beauty and the Beast" lijken de sprookjes en de essays nogal willekeurig vermengd, en de lezer krijgt nergens een overzicht welke primaire teksten er nu precies opgenomen zijn en waar hij die kan vinden. Ze worden niet vermeld in de inhoudsopgave, en ook een algemene index ontbreekt, in een handboek toch geen overbodige luxe.

Invloed
In het hoofdstuk "The Importance of Beauty and the Beast," gaat Griswold de invloed van het sprookje na in de hedendaagse literatuur en populaire cultuur. Het brede gamma aan verwijzingen die hij vindt is verbazingwekkend: van "The Elephant Man" en The Jungle Book tot videoclips van Snoop Doggy Dog's en Shrek. Helaas zijn niet alle voorbeelden even overtuigend. De algemene interpretatie van "De Schone en het Beest" als een verhaal over anderszijn lijkt hierbij soms te overheersen op de meer specifieke kenmerken van het sprookje van De Beaumont. Zo is het verband tussen een film als "Pretty Woman" en "De Schone en het Beest" wat vergezocht: Griswold ziet het personage van Julia Roberts als een soort beest van het andere geslacht, die door haar lagere sociale klasse onaantrekkelijk en zelfs monsterachtig voorgesteld wordt. Niet alleen lijkt deze vergelijking weinig aannemelijk, ze wordt niet verder beargumenteerd met voorbeelden uit de film. Griswolds conclusie echter, dat "'Beauty and Beast" […] is good to think with" (26), is dan weer wel perfect aannemelijk.

Geïllustreerde versies
Interessant en goed beargumenteerd zijn de hoofdstukken over oude varianten en geïllustreerde versies van "De Schone en het Beest." Griswolds uitleg over het visuele en tekstuele materiaal, dat ook in het boek is opgenomen, helpt om de subtiele verschillen te verduidelijken die auteurs en illustratoren in hun versie van het verhaal aanbrengen. Jammer is wel dat er zo weinig recente illustraties worden besproken.

Vrij conservatief
Ook in de hoofdstukken "Among the critics" en "Contemporary Versions" gaat Griswold voor een vrij conservatieve keuze: de analyse van Bruno Bettelheim of de bewerkingen van Angela Carter komen in zowat elk boek over "De Schone en het Beest" aan bod. Voor een handboek is die keuze natuurlijk wel verantwoord, en Griswold breidt ze uit met een beetje recenter en minder bekend materiaal, zoals Marina Warners uitstekende socio-historische analyse van het sprookje uit From the Beast to the Blonde, of de literaire bewerking van Tanith Lee, "Beauty."

Helder, accuraat en kritisch
Griswold beschikt over het talent om complexe theorieën en discussies op een heldere en accurate manier samen te vatten. Zijn teksten zijn toegankelijk voor alle lezers, ook als die geen voorkennis over "De Schone en het Beest" of over sprookjestheorie hebben. Bovendien denkt Griswold kritisch na over de theorieën en teksten die hij beschrijft, en voegt hij interessante vergelijkingen en begeleidende contexten toe. Dankzij die heldere stijl en de combinatie van primair en secundair materiaal, vormt Griswolds Meaning of "Beauty and the Beast" een goede inleiding op het sprookje van De Beaumont, al is het een inleiding met nog flink wat schoonheidsfoutjes. Het ziet er naar uit dat de obsessie van Griswold met "De Schone en het Beest" door dit boek alleen maar verder aanstekelijk zal werken.

Jerry Griswold: The Meanings of " Beauty and the Beast ": A handbook, Broadview Press, 2004, 258 p., ISBN 1551115638

Oorspronkelijk verschenen in De Leeswelp 2004

deze pagina printen of opslaan