Overwaaien
Als je tegen mensen vertelt dat je werkt rond jeugdliteratuur volgt bijna onvermijdelijk de vraag: en wat vind je van Harry Potter? Wie dacht dat het wel zou overwaaien, krijgt voorlopig ongelijk.
Voorspelbaar
De Engelse en Nederlandse versies van The Order of the Phoenix zijn net uit, en ondertussen zit iedereen te wachten op de derde Potterfilm, The Prisoner of Azkaban. Net als de Harry Potter boeken zelf, is het commerciële succes een beetje voorspelbaar geworden: niemand kijkt er nog van op dat kinderen en hun ouders 's nachts voor de boekhandel gaan kamperen en de jaarlijkse statistiekjes met torenhoge verkoopscijfers zijn ook al een cliché.
Parodieën en verwijzingen
Ondertussen zijn de eerste Potter parodieën verschenen, en ook in de Nederlandstalige jeugdliteratuur vind je talloze verwijzingen naar de tovenaarsjongen met het brilletje. Toevallig las ik deze week nog twee boeken waarin Potter even opdook: in Slimme Lotje van Lieve Baeten gaat Lotje naar een toverschool, waar enkele andere kinderen een potterachtig brilletje op hun neus hebben. Het hoofdpersonage uit Jonas Boets' Sam Smith droomt ook van zo'n school en vraagt zich af waarom Potter eigenlijk een brilletje draagt: kan hij zijn zicht niet met toverkunst corrigeren?
Fenomeen
Wanneer er over Harry Potter gepraat wordt, dan gaat het meestal over het fenomeen: het kassucces, de verkoopscijfers, de hysterie en de merchandising. Stilaan duiken er ook uitgebreidere analyses van de boeken zelf op, van populaire werken die het succes psychologisch proberen te verklaren tot uitgebreider wetenschappelijk onderzoek naar, onder andere, Rowlings kindbeeld, verteltechniek, filosofische achtergrond en literaire bronnen.
Boeien
Julia Eccleshare beweegt zich een beetje tussen de twee: als uitgangspunt neemt ze de veelgestelde vraag waarom Potter zoveel kinderen en volwassen kan boeien. Ze giet haar argument in vlot en verstaanbaar Engels en je hoeft absoluut geen literatuurwetenschapper te zijn om er je weg in te vinden.
Evolutie
Eccleshares boek overstijgt de vraag naar het hoe en waarom van het kassucces en leidt tot een boeiende analyse van de evolutie die Rowling doormaakt als auteur. Ook de wereld van Harry Potter wordt ontleed en geduid: welk beeld wordt er gegeven van de maatschappij, het onderwijs, de familie? Welke veronderstellingen zijn impliciet aanwezig? Hoe progressief of conservatief zijn de waarden die het boek impliciet en expliciet verdedigt?
Mix
Het succesverhaal van Rowling is volgens Eccleshare gebaseerd op een mix van een vertrouwde setting en structuur met verrassende elementen, spanning en humor. Elk verhaal begint bij de Dursleys en eindigt met een confrontatie met Voldemort, maar de manier waarop deze vaste elementen concreet uitgewerkt worden verschilt elke keer. Neem bijvoorbeeld de reisweg van Harry naar Hogwarts: de eerste keer neemt hij de trein, de tweede keer gaat hij met een vliegende auto, de derde keer met de bus enzovoort.
Klassieke verhalen
Verder knoopt Rowling aan bij een paar klassieke verhalen die hun succes al lang bewezen hebben. Zo past Potter perfect in lange een traditie van Assepoesterverhalen: het slecht behandelde weeskind van goede afkomst blijkt uitverkoren te zijn tot held van het verhaal.
Voor de hand
Echt wereldschokkend nieuws bevat Julia Eccleshares boek niet. De grote lijnen van haar analyse liggen nogal voor de hand en zijn al vaker genoemd. Dat Rowling op een subtiele manier maatschappelijke kritiek in haar boeken verweeft bijvoorbeeld, of dat de familie Weasley in contrast staat tot de familie Dursley.
Tegenstrijdig
Wel origineel vind ik de wijze waarop Eccleshare elementen uit de verschillende boeken met elkaar verbindt, en zo een overtuigend argument opbouwt in vlot leesbaar Engels. Ook toont ze aan dat Rowling soms tegenstrijdig is in haar argumentatie: ze klaagt bijvoorbeeld racisme aan in de hele discussie rond de mudbloods (modderbloedjes), maar wanneer er in The Goblet of Fire bezoek uit Frankrijk en Bulgarije komt, vervalt Rowling zelf in stereotiepe beeldvorming en buitenlandergrapjes.
Toetsen
Het laatste boek, The Order of the Phoenix, was nog niet verschenen toen Eccleshare's boek uitkwam. Als je deel vijf al wel gelezen hebt, dan kan je haar ideeën voortdurend daaraan toetsen, en kijken hoe Harry en ook J.K. Rowling op hun beurt weer verder geëvolueerd zijn. Het verhaal en de discussie worden, ongetwijfeld, vervolgd….
Julia Eccleshare : A Guide to the Harry Potter Novels, Continuum London, 2002, 114 p., ISBN 9780826453171
Oorspronkelijk verschenen in De Leeswelp 2002
deze pagina printen of opslaan