Uniek
Binnenkort is het weer zover: begin 2004 worden de nieuwe
winnaars van de Hans Christian Andersen Award bekendgemaakt, de opvolgers van
Aidan Chambers en Quentin Blake. Vorig jaar bracht de International Board on
Books for Young People (IBBY), de organisatie die de prijs uitreikt, een boek
uit over de prijswinnaars van 1956 tot 2002.
Het is een uniek overzicht geworden van de grote namen uit
de internationale jeugdliteratuur, in een prachtige uitgave met veel prenten en
foto's.Van elke auteur of illustrator krijg je een paginagrote cover of prent,
een korte biografie en een lijstje met de belangrijkste titels (eventueel met
de Engelse vertaling erbij).
Jella Lepman
In een inleidend artikel vertelt Eva Glistrup, ooit zelf
voorzitter van de Andersen jury, hoe IBBY na de Tweede Wereldoorlog ontstond
als de droom van Jella Lepman. Met deze organisatie wilde Lepman reageren tegen
al het oorlogsleed dat de wereld geteisterd had: 'Oorlog is de aartsvijand van
kinderen' en 'kinderen zullen de volwassenen de weg wijzen.'
Lepman zag in de jeugdliteratuur een manier om kinderen uit
verschillende landen dichter bij elkaar te brengen. Concreet hielp ze deze
droom te realiseren door de oprichting van twee instituten die vandaag de dag
nog steeds bestaan: de Internationale Jugendbibliothek in München en IBBY.
Voor het eerst
In 1956 werd de Andersenprijs, of de 'kleine Nobelprijs'
zoals hij ook wel genoemd wordt, voor het eerst uitgereikt. De Britse Eleanor
Farjeon was de gelukkige. In de beginperiode werd de winnaar nog verkozen op
basis van één boek, en in Farjeons geval was dat The Little Bookroom. Later
veranderde het reglement en werd er gekeken naar het volledige werk. Sinds 1966 worden er telkens twee medailles gegeven, één
voor een illustrator en één voor een auteur.
De winnaars
De winnaars uit het verleden behoren niet tot de minsten:
van Astrid Lindgren, Tove Jansson, Erich Kästner en Christine Nöstlinger bij de
auteurs tot Maurice Sendak, Lisbeth Zwerger en Anthony Browne bij de
illustratoren. In 1988 mocht de Nederlandse Annie M.G. Schmidt de prijs in
ontvangst nemen. Grappig detail: in de beschrijving van haar werk kom je te
weten dat Jip en Janneke in het Engels Bob en Jilly heten.
Maar ook verschillende auteurs en illustratoren van buiten
West-Europa en de Verenigde Staten vielen al in de prijzen. Opvallend veel
illustratoren uit Tsjechië en Tsjecho-Slowakije werden bekroond, zoals Kveta
Pacovska in 1992, Dusan Kállay in 1988, en Jiri Trnka in 1968. De prenten van
deze kunstenaars vallen meteen op door de aparte, soms wat vervreemdende stijl.
Helaas vond ik alleen van Pacovska enkele vertalingen in het Nederlands.
Misschien is dat geen toeval: Pacovska's illustraties ogen veel vrolijker dan
die van Kállay en Trnka, en zijn waarschijnlijk commercieel interessanter.
Bart Moeyaert
Op het einde van The Hans Christian Awards krijg je nog een
overzicht van de verschillende juryleden en voorzitters die sinds de jaren
vijftig de winnaar gekozen hebben. Ook de finalisten van de laatste jaren staan
er in, en daar prijkt de naam van de enige Belg in dit boek, Bart Moeyaert. Hij
is dit jaar opnieuw de genomineerd voor België, samen met de Waalse Kitty
Crowther.
Schatrijk zullen ze er jammer genoeg niet van worden, want
in tegenstelling tot de 'grote' Nobelprijs, krijgt de winnaar van de 'kleine'
Nobelprijs geen frank, euro of kroon. Wel zagen de winnaars van de voorbije
jaren hun internationaal aanzien groeien, en dat leidde dan weer tot meer
vertalingen van hun werk. Daar ging ten slotte ook Jella Lepman om: zij wilde
kinderen en jongeren door de jeugdliteratuur een bredere kijk bieden op de rest
van de wereld. Let's keep our
fingers crossed!
IBBY : The
Hans Christian Andersen Awards 1956-2002, IBBY Basel, 125 p.
Oorspronkelijk verschenen in De Leeswelp 2002
deze pagina printen of opslaan