Vakliteratuur

Jack Zipes: The Brothers Grimm: From Enchanted Forests to the Modern World

door Vanessa Joosen

Zin en onzin
Over de gebroeders Grimm is al veel zin en onzin geschreven. Voor sommige romantici zijn hun sprookjes heilig en geven ze uitdrukking aan de "ware aard van het volk," volgens sceptici zijn de sprookjes een patriarchaal instrument en leggen ze aan kinderen seksistische en gewelddadige rolmodellen op.

Context
Volgens Jack Zipes is één ding essentieel bij het bestuderen van sprookjes: je moet ze beschouwen in de sociaal-historische context waarin ze ontstaan zijn. Daarom begint Zipes met een lang biografisch hoofdstuk over Jacob en Wilhelm Grimm en de verzameling sprookjes die ze aanlegden in de eerste helft van de negentiende eeuw.

Klaarheid
Omdat er over hun methodiek veel misverstanden bestaan probeert Zipes hierin klaarheid te scheppen op basis van recente ontdekkingen: de broers hadden verschillende informanten die hen sprookjes vertelden, maar die bronnen waren niet zo 'volks' als soms beweerd werd en aan vele sprookjes is nog flink gesleuteld voor ze in de Kinder- und Hausmärchen terecht kwamen.

Biedermeier
Als kind van zijn tijd werd vooral Wilhelm Grimm beïnvloed door de protestantse en burgerlijke ethiek van de Biedermeierperiode, en dat zie je bijvoorbeeld in de verhalen waarin een jongste kind de held is: die hadden in de negentiende eeuw geen erfrecht en moesten dus door slim te zijn of hard te werken hun eigen geluk bepalen.
Van vrouwen verwachtte de negentiende-eeuwse burgerij heel wat minder ondernemingszin, en dus zie in de verschillende latere edities van de Kinder- und Hausmärchen dat vrouwen steeds braver, passiever en huiselijker worden.

Sprookjesobsessie
In een tweede luik van zijn boek probeert Zipes een verklaring te geven voor "de Duitse sprookjesobsessie." De sprookjes zijn ontstaan in een periode waarin Duitsland nog versnipperd was in kleine staatjes, en het was de droom van de gebroeders Grimm om in een ééngemaakt land te leven.

Roots
De sprookjes werden beschouwd als een gemeenschappelijk, Duits literair erfgoed. Dit wordt door Zipes meteen ontkracht: een heleboel sprookjes komen in verschillende landen voor en sommige verhalen hadden Franse of zelfs Deense roots.
Desondanks beschouwt men de sprookjes van Grimm in Duitsland nog steeds als 'Duits' en worden ze te pas en te onpas gebruikt om commentaar te geven op het Duitsland van vroeger en het Duitsland van nu.

Hedendaags
Zipes besteedt behoorlijk wat aandacht aan de zogenaamde 'umfunktionierte Märchen': sprookjes die herschreven zijn vanuit een hedendaags perspectief en zo een nieuwe functie krijgen. Hij maakt bijvoorbeeld een boeiende vergelijking tussen verschillende versies van Sneeuwwitje en Doornroosje, en analyseert de receptie van de sprookjes in de DDR en de BRD.

Tweede editie
Het is inmiddels al vijftien jaar geleden sinds de eerste uitgave van The Brothers Grimm verscheen en sindsdien is het theoretisch discours over de Grimm sprookjes alweer behoorlijk geëvolueerd. Jack Zipes breidde zijn eerste versie uit met verwijzingen naar nieuw onderzoek en herschreef verschillende hoofdstukken uit de vorige editie.

Up-to-date
Op die manier biedt hij een van de meest up-to-date overzichtsboeken over de gebroeders Grimm van dit moment, zeker in het Engelse taalgebied.
In tegenstelling tot veel studies uit de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk beperkt Zipes zich niet alleen tot de Engelstalige receptie van de sprookjes. Integendeel, hij stelt een corpus aan theoretische teksten en sprookjesbewerkingen voor uit Duitsland, die op het internationale forum nog maar zelden of nooit aan bod zijn gekomen.

Verder onderzoek
Dankzij de vele voetnoten, opmerkingen en de uitgebreide bibliografie biedt The Brothers Grimm bovendien veel mogelijkheden voor verder onderzoek naar de sprookjes van Grimm.

Jack Zipes : The Brothers Grimm: From Enchanted Forests to the Modern World, Palgrave MacMillan New York, 2002, 331 p., ISBN 0312293801

Oorspronkelijk verschenen in De Leeswelp 2002

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri