Vanaf twaalf jaar

JEUGDBOEKEN NR. 3, OKTOBER 2015

Derk Visser: Suikerspin

door Eva Jacobs

12+ - In eenvoudige maar rake taal beschrijft de twaalfjarige Ezra in Suikerspin hoe haar ouders met moeite het hoofd boven water houden. Haar vader had gehoopt dat een job in het leger nieuwe toekomstperspectieven zou bieden, maar het liep anders. Na zijn terugkeer van een oorlogsmissie lijdt hij aan een ernstige vorm van posttraumatisch stress syndroom, waardoor hij niet langer normaal kan functioneren. Het kleinste incident of geluid lokt bij hem angstig of agressief gedrag uit. Ezra’s moeder slooft zich uit op het werk en bereddert het huishouden. Ezra, twaalf jaar, gaat naar de psycholoog. Haar vier jaar jongere zus Zoë plast alsmaar in haar broek. De ruzies in huis gaan niet onopgemerkt voorbij en de politie komt polshoogte nemen. Ondertussen gaat het leven in de troosteloze flatwijk verder en werkt Ezra zich ook nog eens in de nesten door een winkeldiefstal.

Derk Visser is niet aan zijn proefstuk toe met deze zware problematiek. De dood, terminale ziekte, drankmisbruik, prostitutie, tienerzwangerschap en geweld zijn typische ingrediënten van zijn boeken. Hij staat bekend om zijn rauwe, directe, franjeloze stijl, zonder uitleg of gemoraliseer. Zijn sterkste en meest indringende boek is misschien wel de adolescentenroman Prikkeldraad uit 2011, die genomineerd werd voor de Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs 2012. Alleen bij Visser kan een verkrachtingsscène terloops gebeuren zonder dat er verder in het boek op wordt teruggekomen. De tienermeisjes in Vissers boeken hebben of nemen de tijd niet om na te denken wat hen overkomt. Ze staan midden in de chaos van het leven en weren zich tegen wil en dank. Ze leren hun ouders te ontzien, deurwaarders en de kinderbescherming buiten de deur te houden en van zich af te bijten in hun harde wijk.
 
Ook Ezra is zo’n kind. Ze vermijdt elke overlast voor haar vader, maar laat zich niet manipuleren door haar buurmeisje. Ze schippert voortdurend tussen verantwoordelijkheidsgevoel voor haar zus en onredelijk tienergedrag. Heel af en toe laat ze de lezer in haar hoofd kijken. Dat zijn niet altijd de sterkste fragmenten in het boek: ‘Hoe kan dit? Papa praat over moeilijke dingen. Over dingen met gevoelens. Zo meteen gaat hij nog sorry zeggen of ik ga het goedmaken. Die kringgesprekken in de achterkamer, die helpen echt.’ Maar Suikerspin is zelden uitleggerig. De levendige dialogen en actie stuwen het verhaal voort. De stijl in korte, krachtige zinnen is zonder meer af. Visser gebruikt geen plaatsnamen. Het verhaal kan zich afspelen in zowat elke stad met een achterbuurt, winkelcentrum en kermis. Tegelijk staat het verhaal midden in de actualiteit met kleine verwijzingen naar de oorlog in Afghanistan en sociale maatregelen in Nederland.
 
In de boeken van Visser ontbreekt het de ouders niet aan liefde. Toch slagen ze er niet in om een veilige thuis te creëren. Vooral de vaders laten nogal wat steken vallen. Ze durven de realiteit niet onder ogen zien of ze worden te veel opgeslorpt door hun eigen leven. Ook de overheid en sociale instanties schieten schromelijk te kort. In Suikerspin is de buurtspeeltuin verwaarloosd en worden rondhangende jongeren verjaagd met piepende apparaten. Het vluchthuis waar de moeder van Ezra tijdelijk onderdak zoekt, kan de kinderen geen geborgenheid bieden. Zoë klaagt: ‘De douche is altijd koud. En in het putje zitten haren van andere vrouwen’. Over de politie zegt Ezra: ‘Die rijdt altijd rond in onze wijk, op zoek naar overtreders van de wet, zoals wij. Alleen de echte rotzooitrappers pakken ze nooit’. Toch is ook Ezra opgelucht dat haar vader uiteindelijk zelf in een opvangcentrum voor oorlogsveteranen heil zoekt.
 
De grootste verdienste van Visser is dat zijn personages de ruimte krijgen om er te zijn. Zij tonen uiterst precies hoe poreus het leven is: gevoelens en gebeurtenissen lopen voortdurend door elkaar en zorgen voor verwarring. Visser doet niet aan eenduidige antwoorden of een ‘eind goed al goed’ plot. Toch laat hij geen leegte achter. Altijd is er de liefde die de personages onhandig omhelst. In dat opzicht past Suikerspin mooi in het oeuvre van Visser. Het beklijvende niveau van Prikkeldraad haalt het nooit, maar met Suikerspin is Visser erin geslaagd om ook de jongere lezer een eerlijke inkijk in een verontrustende wereld te bieden.

Haarlem : Gottmer, 2015, 128 p. : ill. ISBN 9789025761202    

deze pagina printen of opslaan