Vanaf negen jaar

JEUGDBOEKEN NR. 3, OKTOBER 2015

Simon van der Geest: Spijkerzwijgen

door Kirstin Vanlierde

10+ - Vonkies ouders zitten onverwacht midden in een echtelijk conflict en willen proberen in alle rust de dingen uit te klaren. Daarom sturen ze hun twaalfjarige dochter een week lang naar haar grootvader. Vonkie ziet dat eerst helemaal niet zitten: op de boerderij midden in de polders, waar haar grootvader opgroeide en het gezin van een van zijn broers het bedrijf nog altijd leidt, is er zo goed als niks te beleven. Maar ze heeft geen keuze, en ze moet de week zien door te komen.  
 
Haar grootvader blijkt echter een krak in het vertellen van verhalen. Vissen, eieren zoeken, wandelen over de dijken… het wordt er allemaal boeiender door, en voor Vonkies ogen komt een wereld tot leven waarin Spijker, haar grootvader, allerlei spannende en gevaarlijke streken uithaalde samen met zijn iets oudere broer Buts. Het bloedbroederschap tussen die twee geraakte echter helemaal verstoord door iets waar haar grootvader het niet over wil hebben.
 
Op een nacht ziet Vonkie hoe hij een brief verscheurt. Koppig en nieuwsgierig gaat ze wroeten in opa’s verleden. Ze betrekt er ook haar achterneef en leeftijdsgenoot Sven bij. De weerstand van Spijker is huizenhoog, maar als uit de bijeen gepuzzelde briefsnippers blijkt dat Buts terminaal ziek is, zet Vonkie alles op alles om te begrijpen wat er precies is gebeurd en de twee koppige oude mannen ervan te overtuigen dat je sommige verdronken koeien maar beter zo snel mogelijk uit de sloot kunt dreggen.

Spijkerzwijgen is een pareltje van een boek, en wel om verschillende redenen. Ten eerste gebruikt Van der Geest geen woord te veel. Zijn taal is toegankelijk zonder simpel te worden. Dan is er het Nederland van zestig jaar geleden. De verteller slaagt er prachtig in om de lezer samen met Vonkie mee te nemen naar een tijd waarin je nog over de ‘schijtbalk’ naar het toilet moest, zwanen gevaarlijke beesten waren die mensen aanvielen, en verdrinken in de sloot een reëel gevaar was, dat dagelijks in een kinderleven op de loer lag. De verhalen zijn kleurrijk, realistisch en rauw: je bent er als het ware zelf bij.
 
De opbouw en timing van het boek zijn zeer geslaagd (al is de thuiskomst van Buts precies op het einde van Vonkies gedwongen verblijf bij haar grootvader wel net iets te veel deus ex machina). Van der Geest is ook een meester in het opbouwen van onderhuids onbehagen. En dat hoeft niet alleen over de echt spannende elementen in het verhaal te gaan. Dat Vonkies ouders uit elkaar gaan, krijg je bijvoorbeeld tussen de lijnen van haar moeizame telefoongesprekken mee zonder dat er ooit iets uitgesproken wordt. De scherven van de pop op zolder als laatste bewijs aan een kind dat ooit stierf, de sinistere oude molen waar geen mens bij in de buurt mag komen, de verhalen en gebeurtenissen die leven in de herinneringen van een oude man, die wroeging en kwaadheid met elkaar verwart… Alle elementen dragen bij om hier en verhaal van te maken dat met weinig woorden veel lagen van menselijke emotie en psychologie tegelijk blootlegt. Spijkerzwijgen is spannend, folkloristisch ontroerend en menselijk geloofwaardig. Lezen!
 
Amsterdam : Querido, 2015, 255 p. ISBN 9789045116815

deze pagina printen of opslaan