Vanaf zes jaar

Hans Andreus, Charlotte Dematons (ill.): Meester Pompelmoes

door Jan Van Coillie

6+ - ‘Beste Meester Pompelmoes, wat fijn dat U terug bent! Ik schrijf ‘U’ (en ook nog met een hoofdletter), want U bent een Meester van de oude stempel.’ Met deze woorden begint Jacques Vriens, die andere bekende Nederlandse schoolmeester en auteur, zijn voorwoord bij Meester Pompelmoes. Dat meester Pompelmoes een echte, ouderwetse schoolmeester is, lijdt geen twijfel. Hij draagt in de klas altijd een vest en een strikje en ook de kinderen spreken hem met ‘u’ aan. Tegelijk heeft hij een groot hart voor kinderen, gevoel voor humor en een ongebreidelde fantasie. Precies die kenmerken maken hem tot een onsterfelijke kinderboekenheld.
Tien boeken schreef Hans Andreus over Meester Pompelmoes tussen 1965 en 1976, in deze uitgave zijn 28 verhalen uit die boeken gebundeld en voorzien van kleurenillustraties van Charlotte Dematons. In 1999 verscheen ook al een selectie, met tekeningen van Saskia Halfmouw. Niet alleen de selectie verschilt gedeeltelijk, maar ook de aanpak. In de uitgave van 1999 bewerkte Lieke van Duin de verhalen, ‘met respect voor de auteur, en gericht op het kind van nu’, waarbij ze vooral verouderde termen en begrippen moderniseerde. De toelichting van deze uitgave vermeldt expliciet dat de verhalen ‘niet bewerkt of gemoderniseerd [zijn], om het tijdsbeeld van de jaren waarin ze geschreven werden zo authentiek mogelijk weer te geven.’ Wel is de spelling aangepast en wordt af en toe een voetnoot opgenomen, iets waar Lieke van Duin zich expliciet tegen verzette.
Meester Pompelmoes is natuurlijk niet veranderd in deze uitgave. Hij staat nog evenzeer voor die wonderlijke combinatie van kinderlijke verwondering met schoolmeesterwijsheid. Als een echte onderwijzer kan hij het niet laten om wijze lessen te geven aan zijn leerlingen (‘Als je iets doet, moet je het goed doen.’), maar desnoods ook aan de ouders. Zijn belangrijkste les luidt dat je altijd jezelf moet blijven. Zelf is hij tegen de moderne vooruitgang (‘dat moderne spul deugt nergens voor’), tegen jachtigheid en voor onthaasting (‘Op reis? […] Ik denk er niet aan! Met die tienduizenden, honderdduizenden vakantiegangers overal… Nergens rust, nergens een eenzaam plekje…’). Hij neemt het ook altijd op voor wie anders is dan de rest. Net als een kind is hij niet verbaasd als zijn nieuwe, slome leerling blijkt te kunnen vliegen, maar als een wijze leerkracht zorgt hij ervoor dat de rest van de klas hem aanvaardt zoals hij is en hem helpt met zijn bijzondere gave.
Wat meester Pompelmoes nog bijzonderder maakt, is dat hij kan toveren, al doet hij dat maar af en toe en liefst onopvallend. Overigens heeft hij ook bijzondere huisdieren (de Fleurige Hond, Gerrit de Tuinkraai en Joachim, de geleerde kater) en een autootje genaamd Doremi dat slechts wil rijden als je een liedje zingt. Joachim heeft met zijn baasje gemeen dat ook hij graag lessen uitdeelt: ‘Wat heb je aan al die geleerdheid? Als je ’t maar gezellig hebt.’ of ‘wat dromen is heel mooi, maar dan toch liever in je vrije tijd.’
Dat de verhalen over Meester Pompelmoes populair blijven, komt wellicht omdat ze heel geschikt zijn als voorleesverhalen op school. Niet alleen is er het ideaaltype van de meester en de vanzelfsprekende vermenging van fantasie en realiteit, er is ook de directe stijl met veel dialogen en aansprekingen van de lezers en de klankrijke en speelse taal (met vondsten als ‘Meester Pompelmoes en de mompelpoes’. Bovendien is de humor tijd- en leeftijdloos.

Hans Andreus, Charlotte Dematons (ill.), Meester Pompelmoes, Holland Haarlem, 2013, 185 p., ill. € 19,9. ISBN 9789025112431. Distributie: Agora Uitgeverscentrum

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswelp 2013

deze pagina printen of opslaan