Peuters en kleuters

JEUGDBOEKEN NR. 7, DECEMBER 2015

Thé Tjong-Khing: Bosch. Het vreemde verhaal van Jeroen, zijn pet, zijn rugzak en de bal…

door Frauke Pauwels

5+ - Dat de schilderijen van Jheronimus, of Jeroen, Bosch intrigeren, staat buiten kijf. Zijn fantasierijke, bijna absurde en soms wat gruwelijke beeldtaal fascineert na al die eeuwen nog steeds. Met de lessen middeleeuwse cultuur van professor Jef Janssens, nu alweer twintig jaar geleden, nam die beeldende kracht voor mij alleen maar toe: elk element bleek ook nog eens een code, elk schilderij werd geheimtaal die je gaandeweg leerde ontcijferen.
  
Precies dat gevoel weet Thé Tjong-Khing te vangen in Bosch. Het vreemde verhaal van Jeroen, zijn pet, zijn rugzak en de bal…: het idee dat achter elke prent een verhaal schuilt, en nog een, en nog een… zodat je steeds opnieuw wil kijken, laag na laag lospeuteren en onderduiken in de nieuwe wereld die erachter ligt.
 
Het lijkt een geschenk, die beeldende overdaad en gulle symboliek van Jheronimus Bosch. Maar om met Bosch’ erfenis aan de slag te gaan zonder je eigen vormentaal en stijl te verliezen, moet je van goeden huize zijn. Thé Tjong-Khing kwijt zich geweldig van die taak. Wie vertrouwd is met zijn werk, ziet hoe hij de lijn voortzet en figuren uit eerdere werken een plaats weet te geven, zoals de taart en de salamander als slechterik uit de reeks woordeloze prentenboeken. Wie vertrouwd is met het werk van Jheronimus Bosch, staat versteld hoe wonderwel details uit diens verbeeldingswereld passen in het universum van Khing. Zo komen de blauwe bergen met hun vreemde spitse aanhangsels zo uit het linkerpaneel van ‘De Tuin der Lusten’, zien we het huis en een allusie op de figuur uit ‘De marskramer’, het vreemde bootje en de ‘bootsman’ uit ‘Het Narrenschip’… Neem er gerust het werk van Bosch bij: Khings boek staat garant voor een heerlijk spel van herkenning, van grote ‘dragende’ figuren tot kleine details uit diverse schilderijen - de aardbei als verleider, de dieren van allerlei pluimage (en neem dat gerust letterlijk, uitbundige staarten, kuiven en veren zijn opvallend aanwezig), de fabelwezens, de natuur en architectuur…
 
In Bosch ontdoet Khing de beelden van de scherpste kantjes en van de schuld- en zondelaag uit een volwassen belevingswereld (en een minder bekende iconografische cultuur). Hij laadt ze opnieuw op met angst, verdriet, bedrog, ruzie, maar ook hulpvaardigheid, samenwerking en dankbaarheid. Zo maakt hij de beelden ook leesbaar voor de kijker met minder culturele (en emotionele) bagage, en versmelt hij zijn eigen beeldtaal met die van Bosch. Aan de Bijbelse verwijzingen, die bij Bosch nadrukkelijk aanwezig zijn – of het vertrekpunt vormen, voegt Khing sprookjesachtige elementen toe, zodat de gevangen kinderen doen denken aan ‘Hans en Grietje’ en de gedaanteverandering van de boze ‘heks’ aan die van de stiefmoeder uit ‘Sneeuwwitje’.
 
Net als in eerder werk van Khing fungeert de helling als onheilspellende ruimte. Op de ruimtelijke werking van de prenten zet hij volop in. Landschappen dijen uit in hoogte, breedte en diepte en leiden subtiel de kijkrichting van de lezer.
 
Knap is ook hoe Khing de beelden waarop mening onderzoeker zijn tanden stukbeet, weet open te trekken naar een breder publiek. Bosch. Het vreemde verhaal van Jeroen, zijn pet, zijn rugzak en de bal... laat zich op vele manieren lezen. Het werkt als zoekboek, waarbij de speurtocht naar rugzak, pet en bal het lezen leiden en tal van zijfiguren te volgen zijn, vormt een avonturenverhaal, waarbij een jongetje een ravijn in tuimelt en in de bevreemdende wereld waarin hij belandt verdwenen kinderen uit de handen van een heks bevrijdt, nodigt uit tot filosoferen over goed en kwaad en vormt - daarbovenop of bovenal - een schitterende introductie of hernieuwde kennismaking met het werk van Jheronimus Bosch. De schilder uit de vijftiende eeuw zal in 2016 500 jaar overleden zijn, en dat zal niet onopgemerkt voorbijgaan. Alleen al met Bosch. Het vreemde verhaal van Jeroen, zijn pet, zijn rugzak en de bal… leidt Khing gegarandeerd meer dan een generatie (opnieuw) naar het werk van Jheronimus Bosch. Fantastisch en fascinerend!
 
Amsterdam : Leopold 2015, [42] p. : ill. ISBN 9789025868895 

deze pagina printen of opslaan