Vanaf twaalf jaar

Bart Moeyaert: Duet met valse noten

door Jürgen Peeters

12+ - Precies 25 jaar geleden debuteerde de toen nog onbekende Bart Moeyaert met Duet met valse noten. Van een eerste verkoopsucces - de eerste druk was in vier maanden uitverkocht - werd het boek een longseller van formaat: 25 jaar en 40.000 verkochte exemplaren later verschijnt nu de 15e herdruk en tevens jubileumuitgave bij uitgeverij Querido. Maar overtuigt Duet met valse noten nog, 25 jaar na publicatie? Blijft deze klassieker leesbaar voor een jonge generatie, die een andere invulling geeft aan de begrippen 'verliefdheid', 'trouw' en 'erotiek'?
 
Het hoofdthema van de roman is even universeel als alledaags: een innige verliefdheid tussen twee adolescenten, Lander en Liselot, van de eerste blikken "tot de laatste schok". Wie zich waagt aan dergelijke grote gevoelens komt in het vaarwater van talloze andere (jeugd)romans, en moet zich via vertelperspectief, compositie en literaire stijl proberen te onderscheiden. Precies daarin ligt Moeyaerts grootste sterkte: zijn debuutroman biedt een even indringend als oprecht portret van de eerste liefde. Het goedgekozen alternerende vertelperspectief laat beurtelings Lander en Liselot als handelende ik-vertellers aan het woord. Twee personages van vlees en bloed, die elkaar op school leren kennen en langzaam maar zeker naar elkaar toegroeien. De voorzichtige integratie in elkaars leven wordt met een minimum aan woorden voelbaar gemaakt. Haarfijn brengt Moeyaert hun gevoelens, gedachten en verlangens in kaart. In deze passages toont zich reeds een aanzet tot de huidige schrijver die schrapt en schaaft, wikt en weegt, zijn woorden zorgvuldig kiest.

Des te schrijnender komen de eerste 'valse' noten in de liefdescantate. Zoals zo vaak begint het met een klein en onschuldig voorval, maar gebeurtenissen escaleren door wederzijdse koppigheid. Het verhaal werkt langzaam maar zeker naar een groots opgezette apotheose toe, die in het felle, opgejaagde vertelritme knap weerspiegeld wordt. Na een fikse woordenwisseling keert Liselot haar geliefde verbouwereerd de rug toe, waarna ze door een auto wordt aangereden. Liselot raakt blijvend verlamd. Lander kan noch de psychische druk noch de schuldvraag langer aan en beide jonge mensen groeien uit elkaar. Moeyaert overtuigt met een diepgaande analyse van gevoelens als schuld, onzekerheid en onbegrip. Een mooie gedachte van Liselot ? "Onze gevoelens waren dezelfde, gevoelens die niet verwoord hoefden te worden" ? vormt meteen ook een spiegel voor de stijl: liefde, verlangen, wanhoop en haat. Pas naar het einde toe ontstaat een voorzichtige nieuwe toenadering, al ontwijkt de auteur een suikerzoet happy end. Deze story kan nog alle kanten uit.
 
In een uitvoerig geïllustreerde uitleiding verhaalt Moeyaert de ontstaansgeschiedenis van het boek en de eerste kiemen van zijn schrijverschap. Tegelijkertijd kent deze uitleiding een persoonlijke touch doordat de auteur terugblikt op zijn eigen onzekerheid, zijn blik op mens en wereld eerlijk en intens verwoordt.
 
Blijft de vraag in welke mate dit oprechte liefdesverhaal nog aanslaat bij jongeren, die alles al gezien hebben op internet en dvd, en die waarschijnlijk beter voorgelicht zijn dan hun ouders. Ik verwijs graag naar een onderzoek van Janita Ravesloot (1999), waarin ze vaststelt dat in onze maatschappij een complex spanningsveld bestaat tussen het dominante beeld van de 'geseksualiseerde' jeugdcultuur en het minder dominante beeld waarbij onzekerheden en twijfels van jongeren centraal staan. Seksuele voorlichting is breed geïnstitutionaliseerd en ook de media doen er als vanouds een schepje bovenop. Maar tv en reclame confronteren jongeren met een maatschappelijk geconstrueerd beeld van seksualiteit; ambivalente gevoelens blijven veelal verhuld in vragen aan de kinder- en jongerentelefoon of populistische jongerentijdschriften. Precies die onzekerheid, angst, verlangen, maar ook intense gevoelens van verliefdheid en toenadering beschrijft Moeyaert haarfijn. Hij vindt de juiste woorden om de eerste liefde herkenbaar en ongedwongen gestalte te geven, zonder opgepepte jongerentaal, zonder oeverloze discussie over seks, zonder in voor de hand liggende banaliteiten te vervallen. Wat blijft is een eerlijk, oprecht en puur verhaal, dat terecht een klassieker werd.
 
Bart Moeyaert: Duet met valse noten, Querido, Amsterdam 2008, 171 p. : ill. ISBN 9789045107370. Distributie L&M Books
 
Oorspronkelijk verschenen in De Leeswelp 2008 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri