Vanaf negen jaar

JEUGDBOEKEN NR. 8, SEPTEMBER 2018

Ted van Lieshout: Ze gaan er met je neus vandoor

door Frauke Pauwels

9+ - Een dichtbundel met één… twee… enkele gedichten. Een revolte van woorden. Een typografisch spektakel. Een zelfportret. Een oorlogsverhaal. Het wordt steeds moeilijker om de vinger te leggen op het werk van Ted van Lieshout. Ook Ze gaan er met je neus vandoor glipt je tussen de vingers. Na één gedicht haakt de (onbenoemde) dichter af wegens liefdesverdriet en nemen de woorden het noodgedwongen van hem over. Alleen loopt dat niet van een leien dakje, want  
 
‘[w]ij zijn goed in woorden maken, maar niet in verwoorden. Wij kunnen goed in zinnen staan, maar we zijn niet goed in verzinnen. Daar hebben we nu juist onze dichter voor!’  
 
Die sterke toe-eigening van de dichter leidt tot grappige en lichtjes schrijnende toestanden, waarbij de woorden op zoek gaan naar een nieuwe partner in de hoop dat de dichter zo weer gelukkig wordt en aan het werk gaat. Onbedoeld halen ze zo de woorden van een andere dichter binnen, ‘Hilda Steenvoet’, die over de Ieperse oorlogsgraven blijkt te dichten. Die woorden weer uit de bundel weren, leidt tot een ‘bloedige’ typografische strijd, waarbij enkele letters sneuvelen of gewond geraken.
 
Wie vertrouwd is met het werk van Ted van Lieshout en het beeld dat hij van zichzelf ophangt in interviews, zal ongetwijfeld hier en daar wat menen te herkennen: de strak geblokte bladspiegel, de rebelse standpunten, de verwijzingen naar hovaardigheid en homoseksualiteit, de zelfspot, de aandacht voor typografie, het spel met taalregisters… Genadeloos legt Ze gaan er met je neus vandoor bloot hoe elke tekst en elk boek een constructie is. Maar nog meer dan dat legt het bloot hoe makkelijk wij ten prooi vallen aan stereotiep denken. Dat is grappig en confronterend tegelijk:  
 
‘Wíj zijn toch niet homo? Bovendien is ze jong en onze dichter is oud! Daar moeten we gebruik van maken! Hoezo? Onze dichter kan dood neervallen en dan hebben we alvast een jonge vervanger! (…) We mogen toch ook wel zoeken naar ons eigen geluk? Laten we dan éérst proberen om trouw te blijven! Verraad kan altijd nog.’
 
Ook typografisch wordt Ze gaan er met je neus vandoor steeds radicaler. In de strijd tussen zwarte en rode letters, horizontale, verticale en diagonale schrijfrichtingen en witruimte spat niet alleen de agressie, maar vooral ook het scheppingsplezier van de pagina. Ted van Lieshout doet geen toegevingen: in consequente volharding blijft de letter ‘i’ – die in de strijd haar punt verloor – ook gehavend in het nawoord, dat de geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog en de Ieperse begraafplaatsen schetst. Zelden lag zoveel leed verscholen in een ontbrekende punt. Hoewel van een heel andere aard doet Ze gaan er met je neus vandoor denken aan Het boek zonder tekeningen van B.J. Novak (Lannoo 2015) en De vijand van Davide Cali & Serge Bloch, het eerste omwille van zijn typografie en humor, het tweede om het uitgepuurde oorlogsverhaal. Op de allereerste plaats is het boek natuurlijk gewoon onmiskenbaar en ongegeneerd zichzelf en zo sterk dat ik voorstel de uitdrukking ‘iemands neus afbijten’ afvallig te zijn en in de plaats daarvan ‘ze gaan er met je neus vandoor’ te adopteren. O, wat heerlijk kan liefdesverdriet zijn.


 
Ted van Lieshout: Ze gaan er met je neus vandoor, Leopold, Amsterdam 2018. : Ill. ISBN 9789025875299. Distributie Standaard Uitgeverij
 
Meer over het werk van Ted van Lieshout lees je hier

deze pagina printen of opslaan