Adolescenten

JEUGDBOEKEN NR. 1, JANUARI 2019

Shaun Tan: Verhalen uit de binnenstad

door Jen de Groeve

15+ - De relatie tussen mens en dier blijft Shaun Tan inspireren. Na Verhalen uit een verre voorstad verschijnt nu de verwante bundel van 25 Verhalen uit de binnenstad. ‘De dieren van deze wereld hebben hun eigen redenen om te bestaan’ (Alice Walker) vormt het motto van het boek. Aan het bestaan van steden gaat altijd het bestaan van natuur vooraf. Soms krijgt de natuur een kans om een stad te heroveren, maar doorgaans deinen de steden uit en claimen ze voortdurend nieuwe stukken natuur.  
 
Shaun Tan tracht onze perceptie te doorbreken door zijn relatie met dieren en meer bepaald dieren in de (binnen)stad te bevragen. Tan groeide op in Perth, de meest afgelegen stad van Australië. Buitenwijken gaan over in wildernis en meer dan in andere grootsteden zoeken dieren soms hun toevlucht tot de stad om te overleven. Het bestiarium dat Tan in deze verhalen opvoert, bevat niet alleen huisdieren, vogels en insecten, maar ook uit de kluiten gewassen wildlife, waarvan sommigen in de oceaan of op een ander continent thuishoren.
 
Herten die vanuit een donker bos via een vensteropening de stads(jungle) observeren, zetten in de eerste illustratie de toon. Een dubbele bladzijde dierensilhouetten fungeert als inhoudstafel; geen van de verhalen heeft een geschreven titel. Het eerste verhaal – aangekondigd met een silhouet van een krokodil – gaat over een kantorencomplex waar op de zevenentachtigste verdieping krokodillen wonen. Niet zo vreemd in Tans wereld, want ze hebben er ‘gefilterd water bij de vleet […] tweemaal per week vers vlees aan huis’ en ‘authentieke moerasgeluiden uit de onzichtbare ventilatieroosters. Soort van steeds maar herhaalde originele muzak van Moeder Natuur.’ Maar vooral: niemand weet nog dat de stad in kwestie op een moeras is gebouwd en de krokodillen er dus van oudsher thuis zijn en zullen zijn nog lang nadat ‘wij haarloze apen onze slotvergadering houden’. De aanvankelijk totale absurditeit krijgt dus gaandeweg grond.
 
Het verhaal sluit af met een prent over twee bladzijden, waarop wolken weerspiegeld worden in het eindeloze glaswerk van een building. Een man – een glazenwasser misschien? – is tot op grote hoogte opgetakeld en staart passief naar zijn weerspiegeling in de ruit. Elk van deze stadsverhalen, of misschien beter stadslegenden (want ze brengen met de nodige fantasie het uitzonderlijke, het mythische aan als alledaags), krijgt als afsluiter zo’n grote prent over een dubbele bladzijde. Ze is niet zomaar een illustratie bij de tekst, maar toont een universum in zijn eigen recht. Zoals bv. bij het verhaal van de gestorven kat, een poes die twee mensenfiguurtjes op haar kop meedraagt door zwart en wild golvend water, of de twee majestueuze reuzenslakken, die mee het beeld van de lichtende stad bepalen, terwijl een eenzame mensenfiguur in het kille duister van de metro gitaar zit te spelen.
 
Eén verhaal, dat van hond en mens, aanvankelijk vreemden voor elkaar, maar die elkaar vinden doorheen verschillende tijden, gebieden en culturen, wordt hoofdzakelijk door de prenten gedragen. Dertien grote prenten met telkens dezelfde opbouw: een grote diagonale strook scheidt mens en hond, op een enkele uitzondering na. Telkens is het de bedoeling dat de verhalen en de beelden, los van elkaar en ook in samenhang, ons aan het denken zetten. Ze vragen een beschouwende instelling van de lezer en ook heel wat inlevingsvermogen. Fantasie en verbeelding primeren bij deze filosofische exploratie van verhoudingen tussen mens en dier, waarbij een ding opvalt: het is niet de mens die hier de hoofdrol speelt.  
 
Op www.shauntan.org weidt Shaun Tan graag uit over de achtergrond van zijn werk, en hij doet dat zonder de magie te doorbreken. Hij legt zijn verhalen niet uit, maar geeft mee waar de ideeën vandaan komen die zijn creativiteit stimuleren:
 
‘My book is [about] the vague and confusing sense as contemporary humans, especially city-dwellers, that life has become very strange and complex against the backdrop of this massive crisis. That’s not necessarily a bad thing, because strangeness and complexity opens the mind to imagination to possibility, a heightened awareness, a self-critical appraisal that drives us to think about the world differently. But that imagination does, I believe, need to be routinely steered back to things that matter, as an important means by which we realise the things that matter. Things that always seem bigger, older, wiser and ultimately more enduring than ourselves.’
 
Net als Verhalen uit een verre voorstad is Verhalen uit de binnenstad een bundel die bevreemdt en verwart, maar ook blijft intrigeren door het buitengewone verbond dat magie en realiteit aangaan.  
 
Shaun Tan: Verhalen uit de binnenstad, Querido, Amsterdam 2018, 235 p. : ill. ISBN 9789021414430. Vertaling van Tales from the inner city door Eva Gerlach. Distributie L&M Books 

deze pagina printen of opslaan