Vanaf negen jaar
JEUGDBOEKEN NR. 8, SEPTEMBER 2019
Katherine Rundell, Hanna Horn (ill.): De ontdekkingsreizer
door Henk van Viegen
10+ - Zien te overleven na een crash/vergane boot/straf op een
onbewoond eiland of een totaal verlaten gebied (meestal in de tropen) is geen
onderwerp waar we in de (jeugd)literatuur nog niks van hebben. Maar Katherine
Rundell voegt er enthousiast een nieuw avontuur aan toe, bevlogen als ze is
geraakt na een bezoek aan het Amazonegebied. Als uitgangspunt heeft ze genomen
een piepklein lijntje naar de verdwenen ontdekkingsreiziger Percy Fawcett, die
namelijk (ogenschijnlijk tevergeefs) nog gezocht is door andere reizigers. Ze
suggereert in het slotdeel dat een van die zoekers door haar hoofdpersoon gevonden
wordt.
Fred,
Con, Lila en haar kleine broertje Max zijn om verschillende redenen, waar we
gedeeltelijk moeten naar raden, in een klein vliegtuigje onderweg naar de stad
Manaus. Dan krijgt de piloot een hartaanval, het vliegtuigje stort neer en
vliegt in brand. De kinderen overleven zonder noemenswaardige schade en gaan
fanatiek aan de slag om er wat van te maken.
Fred, het eerste mannelijke hoofdpersonage van de
schrijfster, lijkt het meest de leider, maar de discussie daarover is
superkort. Het is duidelijk dat iedereen zijn of haar bijdrage levert, zelfs
Max. Hij kijkt van de apen af (een bekend motiefje in overlevingsromans) hoe je
zonder gestoken te worden aan honing kunt komen. Fred heeft heel veel gelezen
over ontdekkingsreizigers, hij wil er zelf een worden, en over
overlevingsstrategieën. Con is in het begin stug en sarcastisch, maar blijkt (bekend
trucje) toch over een gouden moraal, doorzettingsvermogen en durf te
beschikken. Ook heeft ze een fotografisch geheugen. Lila is zo’n beetje een
wandelende encyclopedie als het gaat om dieren en planten. Kortom: we hebben
hier te maken met een uitstekend team.
Doemt er een probleem op, dan is de oplossing snel, voordat
het spannend wordt, gevonden. Of het nu gaat om het maken van een hut, het
vinden van voedsel, het fabriceren van een vlot, het interpreteren van in een
boomtop gevonden kaart of het besturen van een vliegtuig na slechts één les. Het
gaat even wat minder soepel als ze op een dag een oude, verborgen stad (ook een
enigszins bekend motief) vinden, waar een stuurse man (die ze
ontdekkingsreiziger noemen) kennelijk al behoorlijk lang woont. Maar na enige
tijd laat deze zich veroveren. In de stad wacht ons een overweldigend happy
end.
Alle kinderen
krijgen netjes een achtergrond. Fred, vanuit wie we kijken, is enigszins
angstig, maar ook wild en avontuurlijk. Zal dit avontuur hem dichter bij zijn monomaan
werkende vader brengen? Con is via een pleeggezin bij een oudtante terecht
gekomen, die haar op reis stuurt om een beter karakter te krijgen. Lila en Max
komen uit een veilige en beschermde omgeving.
Voor het sentimentele element
(en wellicht al voor de film!) zorgen het nu en dan weglopen van Max en de zorg
voor een kleine luiaard die ze onderweg vinden en adopteren. Lila is als een
moeder voor hem. En vooral: de bekering van de ontdekkingsreiziger. Eerst wil
hij niets van de kinderen weten, en zij van hem, maar na enige tijd willen ze
eigenlijk allemaal bij hem blijven. Hij, op zijn beurt, laat voluit zijn
gevoelens blijken: ze hebben hem dingen teruggegeven die hij vergeten was en Max
doet hem denken aan zijn vroeg overleden zoontje.
Maar nee, ze moeten terug naar de gewone wereld, immers:
‘Thuis zijn er mensen die je nodig hebben’. Voor allemaal trekt hij een blikje
van dit soort wijsheden open. ‘Kijk met aandacht naar de wereld, net zoals je
hier hebt gedaan’ of ‘Dan moet je besluiten om op de angst af te gaan’. Plechtig
beloven ze hem en elkaar, dat ze zijn plek voor de wereld verborgen zullen
houden. Immers, de mens kan die alleen maar verpesten. Enigszins paradoxaal is
het dat de schrijfster zich in haar nawoord lijkt te verheugen op de ontdekking
van Mayanederzettingen die het Amazonegebied waarschijnlijk nog verborgen houdt.
De
zwartwitillustraties ondersteunen de aandacht voor de beschreven natuur:
dieren, bloemen en planten. De aanwezigheid van de mens is te zien aan een
vliegtuig, en aan een illustratie met in de vier hoeken een hand, namelijk die
waarin de kinderen een x tatoeëren om elkaar eraan te herinneren dat ze een
geheim hebben. De vijf personages krijgen we niet te zien.
Dat het boek prijzen gewonnen
heeft, is in elk geval niet te danken aan de originaliteit ervan, de literaire
diepgang en de spanning. Wel is het boek onmiskenbaar vlot geschreven, met hier
en daar een treffend beeld, zo als: ‘Maar vergeleken met de vogels hier zien de
vogels in Engeland eruit alsof ze naar een sollicitatiegesprek moeten’. De vier
hoofdpersonen geven volop mogelijkheden tot identificatie. Verder is het
ongeremd positief, over kinderen die het beste ervan willen maken en er (ook
nog) in slagen een verbitterde volwassene het geloof in het goede terug te
geven. Maar ik vermoed dat de lof voor deze jeugdroman – hij werd bekroond met
de Costa
Book Award Children's Books,
2017, vooral te danken is aan de warme aandacht voor het gebied dat
enorm gevaar loopt. Nu, met de nieuwe president in Brazilië, zelfs nog meer dan
in 2017, toen het boek oorspronkelijk verscheen.
Katherine Rundell, Hanna Horn: De ontdekkingsreizer,
Luitingh-Sijthof, Amsterdam 2019, 302 p. : ill. ISBN 9789024580941. Vertaling van The explorer door Jenny De
Jonge. Distributie VBK België
deze pagina printen of opslaan