Vanaf zes jaar

JEUGDBOEKEN NR. 11, DECEMBER 2019

Bibi Dumon Tak, Charlotte Dumas (fotogr.): Dromers

door An-Sofie Bessemans

Dromers is de titel van de prachtige samenwerking waarmee fotografe en filmmaakster Charlotte Dumas en bekroond auteur Bibi Dumon Tak verrassen. Verrassen, want ook al kennen we Dumon Tak al als een literaire koorddanser die, met bijna steeds dieren als gemeenschappelijke deler, alle stijlen feilloos beheerst: het prentenboek, de poëzie, de literaire non-fictie..., bij mijn weten is fotografie een nieuw element waardoor ze zich laat inspireren om hier een mix van alle voorgaande genoemde genres te presenteren. En wat voor een mix!  
 
Maar bovenal, in de eerste plaats is dit boek een knappe selectie foto’s van Charlotte Dumas waarop honden, wolven, tijgers, een ijsbeer en paarden te zien zijn, vaak met toegeknepen of gesloten ogen, een nogal afwezige blik, languit liggend of in een aan de slaap overgeleverde kronkelhouding. Het zijn geen illustratieve beelden, maar foto’s of reeksen die op zichzelf kunnen staan en in de eerste plaats emoties oproepen. Er spreekt vaak mededogen uit, begrip, ontzag of simpelweg liefde. Een en al naturel lijkt het, al zien enkele wakkere geportretteerden er zich heel bewust uit van de aanwezigheid van de fotografe.  
 
Deze foto’s spreken onze intuïtie over hun karakters aan. De straathond tegen de muur of in een kuil zand. De reddingshond met de wijze blik Orion, die na de aanslagen op 11 september in New York naar overlevenden zocht in het puin -- achterin staat bij elke foto wat uitleg, die nieuwsgierig maakt om meer werk van de artieste te ontdekken. Wat een kunst heeft Dumas hier voortgebracht. Haar naam staat dan ook terecht het prominentst op de cover. Het is duidelijk dat Dumas en Dumon Tak beide dierenliefhebbers zijn die één hartslag delen.
 
De bijzondere manier waarop de fotografe de ‘dromers’ vangt en in het oog laat springen, wordt aangescherpt door de poëtische tekst en de confronterende vragen die Dumon Tak oproept. Haar toon is beschouwend-filosofisch en toegankelijk voor een jong publiek, en misschien gaandeweg nog suggestiever en mysterieuzer dan in eerder werk.
 
Het boek steekt van wal met de close-up van een hondengelaat, waarbij staat:  
 
‘Waarvan droomt de hond
als hij slaapt in de zon?
Waarvan droomt hij
in zijn huisje van karton?’
 
Ze roept de typische activiteiten op die we aan honden als huisdier toeschrijven: ‘Droomt hij van rennen, / van blaffen en spelen?’ Gaandeweg trekt de tekst verder weg van het vertrouwde en ontstaat er een onderscheid tussen het tamme en het wilde dier dat we denken te kennen. Maar kennen we ze wel echt? Droomt een dier ‘van handen die hem strelen? / Van zoeken naar eten / en het daarna vinden / op een plek waar hij nog nooit / heeft gezocht’? Bij de foto van een wolf: ‘Over een baasje dat thuiskomt met een bot?’
 
Het boek, dat je als een lang gedicht in verschillende delen kan lezen en dat ook een slot krijgt dat heel goed past in de dromerige sfeer, schommelt zoals bijna altijd in Dumons Tak werk tussen herkenbaarheid en vreemdheid ten opzichte van de dieren. De lezer herkent het gedrag van het dier, stelt gelijkenissen vast met de mens, maar Dumon Tak laat zoals altijd ruimte voor twijfel. Want wat weten we echt over deze dieren?  Dumon Tak daagt de lezer uit:  
 
‘Waarvan droomt hij als hij slaapt? [...] Dromen dieren zoals wij?
Denken ze dat dromen echt zijn
of verzonnen?
Wat denk jij?’
 
Het resultaat is een ontzettend invoelbaar boek met veel ruimte voor de lezer om lege plekken in te vullen. De foto’s in combinatie met de tekst eisen onze aandacht op, onze inleving en verwondering. De liefde spat ervan af. We zien dieren op hun kwetsbaarst, als ze slapen of afgeleid lijken. En bij uitbreiding geeft het boek ook te denken over de mens. Hoe goed kennen we elkaar? Wat gaat er om in een kind, een mens die op straat leeft, in gevangenschap of die aan zichzelf is overgeleverd? Het zijn vragen die dit boek opwerpt, zonder ze als dusdanig te beantwoorden.
 
Charlotte Dumas heeft de jeugdliteratuur hier een unieke dierenfotocollectie geschonken. En ik blijf erbij. niemand kan je zo voor dieren beroeren als Bibi Dumon Tak.
 
Charlotte Dumas, Bibi Dumon Tak: Dromers, Querido, Amsterdam 2019, 56 p. : ill. ISBN 9789045124094. Distributie Standaard Uitgeverij 

deze pagina printen of opslaan