Vanaf zes jaar
JEUGDBOEKEN NR. 6, JUNI 2020
Oliver Jeffers: Het fortuin van Fausto. Een fabel verbeeld
door Jan Van Coillie
6+ - Volgens het
woordenboek is een fabel een kort moraliserend verhaal met dieren of zaken als
handelend persoon. Het eerste deel van de definitie gaat zonder meer op voor Het fortuin van Fausto, het tweede niet
meteen. Dieren en zaken spelen weliswaar een belangrijke rol in het verhaal en
treden ook handelend op, maar hoofdpersoon is de mens Fausto, ‘een man die
geloofde dat alles van hem was’. Een duidelijke knipoog naar de Duitse medicus
en magiër Johann Faust, die volgens de legende zijn ziel verkocht aan de duivel
in ruil voor onbeperkte rijkdom, kennis en macht.
Fausto is zich vanaf het begin
bewust van zijn macht. ‘Jij bent van mij,’ zegt hij tegen een bloem, die hij
meteen plukt en opspeldt. Ook een schaap, een boom, een veld, een bos en een
meer eist hij op voor zichzelf. En zelfs de berg, die eerst nog weerspanning
was, plooit uiteindelijk voor hem, ook letterlijk. Op de tekening zie je hoe
hij zijn spits buigt onder het oranje licht van de zon, dat via Fausto op hem
af straalt.
Maar
dan stapt Fausto in een bootje om de zee te onderwerpen. Die reageert ijzig
kalm: ‘Jij bezit mij niet.’ Geconfronteerd met de eindeloze uitgestrektheid van
de zee, voelt Fausto zich voor het eerst onzeker. Die gevoelens worden krachtig
weergegeven in de illustraties: Fausto’s bootje is nietig in het blauw van de
zee, dat uiteindelijk zelfs zijn felgele jekker inkleurt. De zee confronteert
Fausto ook door indringende vragen te stellen: ‘Hoe kun je van me houden als je
me niet begrijpt?’ Uiteindelijk daagt Fausto de zee uit om te laten zien wie de
baas is. Dat loopt slecht af voor Fausto en de natuur gaat weer zijn eigen
gang. Voor berg, meer, bos, veld, schaap en bloem maakt het fortuin van Fausto
immers geen verschil.
Niet zomaar staat in de
ondertitel ‘een fabel verbeeld’. Het zijn immers vooral de beelden die de
aandacht trekken. Je kunt zelfs rustig stellen dat de tekst wezenlijk deel
uitmaakt van die illustraties. Zowel het lettertype als de bladschikking zorgen
daarvoor. Door de letters en woorden veel witruimte te geven en ze telkens in
een of een paar regels bovenaan de pagina’s te plaatsen, verdwijnen ze als het
ware in het wit. De bladzijden zonder illustraties roepen op die manier een
gevoel van eenzaamheid en onmacht op, als een waarschuwing voor Fausto. Op de ingekleurde
illustraties valt meteen het gebruik van fluor op, bijvoorbeeld in de oranje
bloemblaadjes, de feloranje F op het schaap of de gele jekker van Fausto. Het
is alsof hij hiermee letterlijk zijn stempel drukt op alles wat hij zich toe-eigent.
De moraal van
het verhaal wordt extra belicht in een nawoord met een boodschap van Kurt
Vonnegut (auteur van o.a. Slaughterhouse
Five), die zijn vriend Joe Heller citeert over wat hem onderscheidde van de
superrijken der aarde: ‘De wetenschap dat ik genoeg heb.’ Die wetenschap is
zonder twijfel een van de belangrijkste lessen voor onze tijd, waarin de zucht
naar macht en rijkdom vaak geen ethische grenzen meer lijkt te kennen.
Oliver Jeffers: Het
fortuin van Fausto. Een fabel verbeeld, De Fontein, Utrecht 2020, 86 p. : ill.
ISBN 9789026151453. Vertaling van The Fate of Fausto door Mirjam Hoekstra.
Distributie VBK België
deze pagina printen of opslaan