Adolescenten
JEUGDBOEKEN NR. 11, DECEMBER 2020
Tom Pollock: Heartstream
door Henk van Viegen
15+ - ‘Online is waar wij leven, dat weet jij ook’. Deze uitspraak
van het personage Evie tegen een van de twee hoofdpersonen, Cat, geeft precies
aan waar het in dit spannende gijzelingsdrama om draait. Ieder gevoel, iedere
sensatie, iedere gebeurtenis, iedere aanval op iemand, iedere verdediging staat
in een seconde online en wordt eindeloos en internationaal gedeeld. Identiteiten
worden gecreëerd, gekoesterd en even gemakkelijk meedogenloos afgebrand.
Evie en Cat zijn twee
belangrijke leden van een fandom rond de waanzinnig populaire boysband The
Everlasting. Ze hebben daarbinnen veel succes met fanfictie (Cat is vooral de
schrijfster, Evie de techneut), waarin de twee belangrijkste bandleden Rick en
Nick een relatie hebben. Een en ander wordt dus ingewikkeld als Cat een
verhouding met Rick krijgt, dat kan ze namelijk niet delen met Evie, die geheel
met social media verweven is. Dan raakt Cat zwanger van Rick. De fans moeten
niets hebben van dergelijke ‘elementen’ uit de werkelijkheid , die koesteren
immers hun verhaal. Rick laat haar, klassiek gegeven, zitten, Evie heeft een
heel ander soort verraad gepland. Cat verdwijnt in een psychiatrische
inrichting.
Het
andere hoofdpersonage van de roman is Amy. Zij is bijna van de ene op de andere
dag heel populair geworden nadat ze gebruik is gaan maken van de zogenaamde heartstream-app.
Daarmee kun je direct je gevoelens streamen en delen. Op de dag dat ze, voor de
rest van het gezin, thuiskomt van haar moeders begrafenis (ook geheartstreamd),
blijkt dat huis bezet en ‘bedraad’ te zijn door een vrouw in een bomvest, die
zich Polly noemt.
Om en om krijgt de lezer de
voorgeschiedenis van Cat (want zij is die Polly) en Amy, op een gegeven moment
blijken die sterk en onherroepelijk met elkaar verbonden. Dat van Amy speelt
helemaal in het heden, tijdens de gijzeling, met wat terugverwijzingen naar haar
jonge jaren en de ziekte en dood van haar moeder. Dat van Cat begint zo’n 20
jaar terug, als ze vriendinnen is met Evie. Pollock doet dat in drie
overzichtelijke delen, met significante titels. In het eerste deel ontwikkelt
zich de plot, in deel twee worden het kwaad en het verraad beschreven. In deel drie
(‘Heb iedereen lief, vertrouw er een paar’) daveren we, met soms wat lastig te
volgen wendingen, naar een positieve afronding. Met een schitterend slotbeeld,
en een even mooie slotzin, waarin twee verbonden, échte harten. Pollock hecht
niet alles af, zoals dat hoort in een boek voor wat oudere lezers. Die kunnen
dus hun eigen epiloog schrijven.
Net als in zijn vorige
bekroonde young adult-roman Wit
konijn, Rode wolf is Pollocks aanpak er een van gas
geven en hyperen. Vooral de Cat-stukken hebben een straffe vaart. Harten hebben
het zwaar te verduren. Dat het hart van Cat het nog doet aan het eind, is bijna
een raadsel. ‘Als een gigantische kurk kwam mijn hart onder in mijn keel vast
te zitten’,’ Ik had het gevoel dat mijn hart van zijn plek in mijn borst was
gevallen en samen met al mijn andere organen rammelde in mijn onderbuik’ enz. Ook
dat van Amy moet eraan geloven: ‘Mijn hart gaat tekeer als een heipaal en pompt
bloed door mijn gewonde tong en mijn mond in’.
Inhoudelijk is Heartstream
minder complex dan zijn voorganger. Gebleven is het fantasy-karakter, vooral de
aandacht voor neurologische experimenten. Opvallend is ook deze keer de
(bedenkelijke) rol van het moederpersonage. Wat ze ook verbindt, is de
mogelijkheid voor hun hoofdpersonen het leven een positieve wending te geven.
De Engelse
cover en de titel zijn ook gebruikt voor de Nederlandstalige editie. Het woord
‘streamen’ is ingeburgerd, en de afbeelding geeft perfect weer waar het hier om
draait: de hitte van de app als je ’m aan hebt staan tijdens heftige gevoelens
en grote aantallen volgers. Maar de afbeelding is ongetwijfeld ook een
uitdrukking van de centrale positie die de smartphone inneemt, en nog meer zal
gaan innemen in onze maatschappij. In de woorden van Cat: ‘de telefoon is
tegenwoordig het venster van de ziel.’ ‘Tegenwoordig’ is dan ergens in en na de
jaren ‘60 van deze eeuw.
Wordt het boek
daarmee een dystopie of is hier meer sprake van een ‘gewone’ toekomstroman?
Laten we het houden op: een thriller die in de redelijk nabije toekomst speelt,
met dystopische trekken. Het gaat hier immers om een uitvergroting van iets
vrij bedenkelijks wat in het heden al goed te zien is, namelijk de enorme macht
van social media. Amy leeft een tamelijk onzichtbaar leven, tot ze besluit de heartstream-app
te gaan gebruiken. Voor het eerst sinds heel lang voelt ze zich daarna
verbonden met de wereld. Cat is juist losgekoppeld van de wereld, en moet nu
een daad stellen om te bewijzen dat ze ertoe doet, dat ze echt is. Met
dat laatste wordt de lezer herinnerd aan de manier waarop de fans Ricks stardom
scanderen tijdens concerten van The Everlasting: ‘Rick is echt! Rick is echt!
Rick is echt!’ Nou, in het heden zijn allebei echt genoeg, en een confrontatie
komt eraan: Rick is jaren na zijn bandleven burgemeester van Londen geworden,
hij begeleidt de gijzelingsoperatie. Pollock maakt hier nog leuk een actueel
punt zichtbaar: ‘Roem als paspoort naar de macht, naar alles’.[‘ ….] Reagan.
Toen Schwarzenegger, toen Trump. Het was slechts een kwestie van tijd voordat
het hier zou komen.’
Pollock heeft het verder niet nodig gevonden een heel andere wereld te
bedenken. Het fandom, de manier waarop de politie het huis van de gijzeling
benadert, het gezinsleven, het is allemaal beschreven op een manier die ook
gemakkelijk past in het nu. Een stevige dystopie zou ook beter niet zo happy
kunnen eindigen als hier het geval lijkt. Daar heeft Pollock echter geen zin
in. Zijn young adult-boeken zijn geëngageerd en tonen de gevaren van de
(toekomstige) wereld, maar jongeren dienen er wel troost uit te kunnen putten.
Tom Pollock: Heartstream, Gottmer, Haarlem 2020, 350 p. ISBN
9789025773687. Vertaling van Heartstream door Dennis Keesmaat. Distributie
L&M Books
deze pagina printen of opslaan