Vanaf zes jaar

JEUGDBOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2022

Henna Goudzand Nahar, Hedy Tjin: Op de rug van Bigi Kayman

door Katrien Maris

6+ - De Surinaamse Henna Goudzand Nahar ,die zowel voor kinderen als voor volwassenen schrijft, laat de roep om vanzelfsprekende gelijkwaardigheid en zelfbeschikkingsrecht voor alle mensen als een rode draad doorheen haar werk lopen. Op de rug van Bigi Kayman wil jonge kinderen een beeld geven van wat slavernij betekent. Goudzand wil hierbij vooral het feit belichten dat slaven zich altijd verzet hebben tegen hun gevangenschap. Ze baseerde zich op de legende van de Brooskampers en verder krijgt ook het Surinaamse kinderlied Bigi Kayman een mooie plaats in haar verhaal.  
Afi, haar broer Kofi en hun ouders zijn slaven op de suikerrietplantage van meester Jan. Op een dag horen ze dat meester Lang, een andere slavenmeester, hun vader over vijf dagen dreigt mee te nemen naar zijn eigen plantage, tenzij meester Jan hem voor dat tijdstip zijn schulden terugbetaalt. De kinderen beseffen maar al te goed dat ze hun vader dan nooit meer zullen zien. Ze besluiten asiel te vragen voor hun gezin op het ‘landje tussen de moerassen’ waar een groep slaven die zichzelf bevrijdde in harmonie samenleeft. Tijdens hun vlucht door het oerwoud weten ze te ontkomen aan een slang, een poema en een bijennest. Even lijkt het moeras zelf een onoverkomelijke hindernis te vormen. Maar dan duikt er een vrolijk pratende kaaiman op die Afi en Kofi met veel plezier naar het landje brengt, terwijl het tweetal hun eigen versie van Bigi Kayman zingt. De bewoners ontvangen de kinderen met open armen en zorgen ervoor dat ook hun ouders en oom bevrijd worden.
 
Goudzand schrijft op kinderniveau heel open over de mishandeling die slaven vaak moesten ondergaan: ‘Vluchtte je, dan stuurde meester Jan valse honden en gemene soldaten achter je aan. Kregen die je te pakken, dan liet meester Jan je heel hard door de opzichter straffen. Soms zorgde hij er zelfs voor dat je nooit meer kon lopen.’ Er wordt verteld hoe mama suikerrietstengels kapt tot ze er haast bij neervalt, want ‘als ze aan het einde van de dag te weinig stengels had geoogst, stond de opzichter klaar met de zweep om haar te slaan.’  
 
De suprematie van de blanken is pijnlijk voelbaar .Afi en Kofi mopperen tegen hun vader. ‘En waarom doet Meester Jan alsof de suiker van hem is?’ Ze zien immers hoe hun meester met zijn gezin een hele dag luiert, terwijl zij al het werk op de plantage moeten doen. Ook het feit dat Meester Jan en zijn gezin schoenen dragen, terwijl zij blootsvoets moeten lopen, klagen ze luidkeels aan.
 
Tegelijkertijd straalt dit verhaal, vooral naar het einde, ook heel veel hoop uit. Dapperheid loont. Bovendien maakt het terugkerend, aanstekelijk liedje Bigi Kayman, dat de lezer via de QR code achter in het boek kan beluisteren, van het einde een vrolijk feestje. En dat is daar precies op zijn plaats.
 
Hedy Tjin, die via haar werk een klimaat van openheid en inclusiviteit wil creëren, tilt dit verhaal moeiteloos naar een hoger niveau. Opvallend is het felle kleurgebruik en haar nadrukkelijke manier van inkleuren. Hard drukkend op haar viltstift, kleurt ze de oppervlakken met grote precisie in. Hierdoor schreeuwen al haar illustraties om aandacht, je kan er simpelweg niet naast kijken. Tjin is duidelijk gefascineerd door de schoonheid van de natuur. Ze neemt de lezer mee langs diepblauwe wateren, bossen in verschillende tinten mysterieus groen en roodbruine zandgronden. Het zijn prachtige decors die doen dromen van tropische bestemmingen.
 
Moeilijke momenten in het verhaal zet ze om in ijzersterke beelden. Zo is de hardheid van meester Lang af te leiden uit zijn getroebleerde frons. Zijn ogen zijn slechts spleetjes en zijn mond een neerhangende streep. En de illustratie waar een blanke hand een zweep slingert naar de zwarte rug van Kofi doet je even naar adem happen. De meest ontroerende illustratie vind ik de dubbelbladige prent waar Afi en Kofi op de rug van de kaaiman zitten, helemaal klaar voor de oversteek naar het moeraslandje. Water in uiteenlopende tinten blauw spat overvloedig om hen heen, zodat alleen de hoofden van de kinderen en de kop van de kaaiman zichtbaar zijn. De kaaiman staat prominent op de voorgrond, zijn kop lijkt zelfs uit het blad te willen komen. Zijn open bek toont wel een indrukwekkende rij bruingele tanden, maar toch lijkt hij vrolijk te lachen. De kinderen schateren uitbundig en lachen hun tanden bloot. Afi houdt haar hoofd met dichtgeknepen ogen naar beneden maar Ofi legt zijn hoofd vol overgave in zijn nek en lacht met zijn mond wijd open. Hun fluoroze haren onderstrepen de vrolijkheid nog extra. Het is werkelijk hartverwarmend om te zien hoe alle zorgen en spanning van hen af lijken te glijden, voor het eerst in dit verhaal. Zo onbezorgd zou elk kind moeten zijn.
 
Henna Goudzand Nahar, Hedy Tjin: Op de rug van Bigi Kayman, Querido, Amsterdam 2021, 64 p. : ill. ISBN 9789045126685. Distributie L&M Books

U kunt de volledige tekst lezen in Jeugdboeken nr. 2, februari 2022.

deze pagina printen of opslaan