5+ - Marit Törnqvist kreeg voor haar prachtige illustraties
in Pikkuhenki, een verhaal van Toon
Tellegen, in 2006 een Gouden Penseel, maar ook als schrijfster scoort ze hoog:
in 1996 won ze een Zilveren Griffel voor Klein
verhaal over liefde (Querido 2017), het begin van een trilogie. Voor het
slot ervan, Het gelukkige eiland, mocht ze in
2018 opnieuw een Zilveren Griffel in ontvangst nemen.
Op de avond voor zijn kleinzoon vijf wordt, vertelt opa hem
het verhaal over Schildpad. We horen hoe de kleine opa voor zijn vijfde
verjaardag een schildpadje krijgt van zijn opa. Tijdens een reis naar diens geboorteland
was het diertje ongemerkt in zijn opa’s tas beland. In het begin waren
Schildpad en kleine opa onafscheidelijk en erg geliefd bij anderen. Maar omdat
Schildpad zo buitensporig groot werd, was hij op den duur vooral een last. Als
adolescent besluit opa daarom Schildpad terug te brengen naar zijn thuisland. Maar
terug thuis voelt hij zich doodongelukkig.
‘Zonder Schildpad bleek ik
niemand. Ik was niet eens mezelf.’
Hij reist opnieuw naar opa’s geboorteland en keert huiswaarts
met Schildpad en met oma, aan wie hij ginder zijn hart verloor. Het paar sticht
een gelukkig gezin, waarin Schildpad zijn eigen plekje heeft. Wanneer oma jaren
later ongeneeslijk ziek wordt, wil ze ‘Nog één keer naar haar land terug om te
luisteren naar de golven. Om de schildpadden te zien schuifelen in het warme
zachte zand.’ En vanzelfsprekend reist Schildpad mee. Oma overlijdt op het
strand, kort na hun aankomst. Na dit verhaal geeft opa een schildpadje, dat al
die tijd in zijn borstzakje verstopt zat, aan zijn kleinzoon.
Dit lieve verhaal over de
intense band tussen huisdieren en hun baasjes gaat op een dieper niveau over emigratie,
een actueel thema dat Törnqvist nauw aan het hart ligt. Je voelt al snel aan
dat Schildpad een symbool is voor opa’s culturele wortels, die liggen waar zijn
familie oorspronkelijk vandaan komt. Törnqvist laat zien wat voor worsteling
het kan zijn om die wortels een plek te geven in een nieuw thuisland. Soms
maken ze opa populair, op andere momenten vormen ze een verschrikkelijke last,
maar het lukt hem alleszins niet om er van weg te lopen. Ze blijven een onmiskenbaar
onderdeel van hemzelf. Pas wanneer hij steun krijgt van oma, kan hij dit in
alle rust accepteren.
Er wordt opvallend veel heen en weer gereisd in het boek.
De nooit aflatende lokroep van het geboorteland en de heimwee ernaar resoneren door
heel het verhaal en komen mooi tot een climax in de laatste wens van oma. Törnqvist
kiest voor een mooi gepolijst einde: met een kleine jongen die een kleine
schildpad krijgt, kan het hele verhaal van vooraf aan opnieuw te beginnen. En
dat is precies zoals het moet zijn, de culturele wortels worden stevig verankerd
van generatie op generatie.
De illustraties zijn stuk voor stuk prachtige
schilderijtjes en ze geven het verhaal net dat tikkeltje meer glans. Een jonge
oma en opa maken een boswandeling met hun kleine kinderen, helemaal achteraan
dribbelt een meisje met haar voetbal. Oma duwt een bijzondere kinderwagen, de
rieten draagmand is vastgegespt op het reusachtige schild van Schildpad. Een
jongetje probeert Schildpad aan zijn leibandje vooruit te sjorren. Törnqvist geeft
de kap van de draagmand precies dezelfde tint rood als het halsbandje en de
leiband van Schildpad en ook de kousen van oma. En de wieghanger met een
miniatuurschildpadje maakt het plaatje helemaal compleet. De zo
vanzelfsprekende integratie van Schildpad binnen dit gezin komt voor je ogen
tot leven.
De
prent waarop een terminaal zieke oma nog een laatste keer naar haar
geboorteland reist is uitgewerkt over een dubbele pagina en daardoor komt het
weidse uitzicht schitterend tot zijn recht. Het paar kijkt over een kalme zee,
naar een rotsig land dat vlakbij lijkt. Opa heeft oma’s rolstoel vast bij de
handvatten en tegelijkertijd Schildpad aan de leiband. Zijn rug is een beetje
gebogen, het leven heeft zijn sporen nagelaten. Naast hem op het dek staat een
grote tas, die je al lichtjes doet vermoeden dat deze reis niet alleen een
afscheid, maar ook een nieuw begin betekent. De hele prent is gehuld in vrij
sombere grijstinten, maar op de rotsen wenkt een klein stukje turkoois blauw.
Verdriet, hoop en intense verbondenheid gaan hier prachtig hand in hand.
Marit Törnqvist:
Schildpad en ik, Querido, Amsterdam 2022, 64 p. : ill. ISBN 9789045125244.
Distributie L&M books
deze pagina printen of opslaan