15+ - Met een titel die De 100-jarige die uit het raam klom en
verdween van de Zweed Jonas Jonasson in herinnering roept, mengt Raatgever
zich in het genderidentiteitsdebat in de jeugdliteratuur, met veel aandacht
voor een coming-out. Alec, het 19-jarige hoofdpersonage van deze roman, vraagt
zich in de proloog af of hij eindelijk kan vertrouwen op zijn innerlijke stem,
zijn instinct. We zitten dan kort voor zijn eindexamen vwo en kijken daarna, in
het eerste deel van de roman (‘De sprong’), terug op wat er de maanden daarvoor
allemaal gebeurd en vooral: veranderd is. Het veel kortere tweede deel, ‘De
landing’, is niet alleen afwikkeling. Examen en examenfeesten worden
beschreven, Alecs (verdere) coming-out vindt plaats, bij moeder en vrienden, en
voorzichtig begint hij aan de tweede reis van zijn leven.
Dat er op de cover sprake is van
rood, ligt voor de hand. Voor een deel gaat het boek over de vraag naar welke
personages van welk geslacht Alecs liefde uit zal gaan. Maar zeker zo
belangrijk zijn het geel en het blauw, verwijzend naar de vlag van Zweden, een
land waar het boek zwanger van is. Met de titel, de klas van Alec gaat naar
Stockholm op excursie, en in de lessen geschiedenis en in Stockholm draait het
voor een flink deel om de Vikingen. Maar het belangrijkste hier is de komst van
de nieuwe leerling Björn, geboren in Zweden, het land van zijn liefde.
Meteen weet Alec wat ‘vriendschap op het eerste gezicht’
is. Plichtmatig heeft hij, in het begin van het verhaal nog maagd, op feestjes
meisjes gezoend om maar geen praatjes te krijgen. Nu wordt duidelijk dat hij in
elk geval op jongens valt, en wellicht ook een beetje op meisjes. Zijn
ontmaagding bij Björn, in Stockholm, is in elk geval intenser dan de (eerdere)
bij een meisje. Niet toevallig, zie onder, een meisje dat in een band zit.
Het is een beetje onduidelijk wanneer dit verhaal speelt.
Qua sociale media, jongerentaal en school wel enige tijd geleden, de verteller
zegt onderweg, na de eerste keer echte seks, ‘jaren later’. Maar Alecs playlist
(achterin opgenomen), die weliswaar vooral bestaat uit ‘rollatorrock’, gaat tot
2019. Hoe dan ook, de strijd die Alec moet voeren, zijn worsteling om ‘het’
familie en vrienden te vertellen, is actueel genoeg. Zijn coming-out gaat op
een goed te verdedigen volgorde: eerst zijn allerbeste vriend, de studente
Laura. Daarna zijn moeder, en dan zijn vriend Thomas. Maar de klasgenoot die
hem zo graag ‘homo’ noemde, en met wie hij zelfs in het laatste jaar nog
gevochten heeft, nee, die maar niet.
Het boek is overduidelijk bedoeld als steun in de rug voor
jongeren die op het punt staan naar buiten te treden met hun in eigen ogen en
die van anderen afwijkende seksualiteit. De omgeving begint al signalen af te
geven, bijvoorbeeld op school. Opmerkingen van een paar medeleerlingen en een
leraar (nogal opzichtig zelfs) over zijn aandacht voor jongens, laten dat zien.
Raatgever
heeft geen enkele behoefte het verhaal unhappy te laten eindigen. De coming-out
is een worsteling, jazeker, maar de reacties zijn liefdevol. Ook als Alec
verdriet toont naar zijn ouders toe dat ze geen opa en oma kunnen worden bij
hem, dit motief wordt zelfs op het achterplat genoemd. Op de auteurspagina zie
je dat er tegenwoordig mogelijkheden zijn: ‘Hij [Raatgever] woont in Amsterdam
met zijn vriend en zoontje.’ In dit opzicht hebben we dus te maken met een
traditionele jeugdroman, ook te zien aan de echte helpers: de moeder, Thomas en
vooral Laura.
Het
vlot vertelde verhaal wordt literair gelift met regels uit songteksten. Die
staan als motto aan het begin van de proloog en de twee delen, en ook boven elk
hoofdstuk. Dat is op zich niet heel verrassend bij een auteur die als
journalist al lang over popmuziek schrijft (hij laat Alec en zijn vriendengroepje
ook uit eigen beweging naar het Muziek- en Theatermuseum gaan), maar
pretentieus is het ook. Het nodigt uit te bekijken wat ze zeggen over het
deel/hoofdstuk, en dat valt bij de hoofdstukken vaak niet mee. Bij de twee
delen gaat het goed, het snelst bij ‘De sprong’, met een stukje tekst van Abba
-- hé, uit Zweden.
Stefan Raatgever: De jongen die van de klif sprong en zacht terecht kwam,
Luitingh-Sijthoff, Amsterdam, 2022, 216 p. ISBN 9789024597208. Distributie VBK
België
deze pagina printen of opslaan