Vanaf negen jaar

JEUGDBOEKEN NR. 8, OKTOBER 2022

Tiny Fisscher, Linde Faas, Sophie Pluim (e.a. ill.): Sindbad de zeeman. Bewerkt uit Sprookjes van 1001 nacht

door Henk van Viegen

9+ - Een paar verhalen (alle drie overigens pas later toegevoegd) uit Sprookjes van 1001 nacht hebben via de jeugdliteratuur, vele film- en theaterbewerkingen en games een klassieke status gekregen: ‘Sin(d)bad de zeeman’, ‘Aladin en de wonderlamp’ en ‘Ali Baba en de veertig rovers’. Een nieuwe adaptatie van Sin(d)bad is straks te vinden in pret- en sprookjespark De Efteling, waar een oosterse wereld wordt opgetrokken als vervanger van Monsieur Cannibale (een attractie met een kannibaal met een pollepel door de neus en ronddraaiende kookpotten), die echt niet meer kan: de wereld van Sindbad de zeeman. Heeft Fisscher dát even mooi gepland!  

In de Nederlandse jeugdliteratuur zijn enkele aardige bewerkingen. Nienke van Hichtum nam het verhaal op in haar vrij plotgetrouwe bundel Vertellingen uit de Duizend en één nacht (1921). Kort geleden (in 2017) vertelde Imme Dros in haar boek En toen, Sheherazade, en toen? het verhaal van Sinbad eveneens plotgetrouw, en net zo uitgebreid als Fisscher. Ed Franck bewerkte het verhaal stevig in Twintig parels. Er is ook een mooie vertaling (De Fontein 1996) van de versie van de Brit John Yeoman, populair mede dankzij de prenten van Quentin Blake. Daarbuiten is veel spul dat meteen de ramsj in kan en je hebt de bekende Disney-versie waarin oom Donald het, sterk ingekorte, verhaal aan zijn neefjes vertelt, met Mickey Mouse als Sinbad.
 
Fisscher heeft al een flink aantal bewerkingen van klassiekers op haar naam staan, recent die van Reis om de wereld in 80 dagen (Volt 2021) en Oliver Twist. Zij kiest ervoor het origineel qua plot zoveel mogelijk intact te laten en aan geintjes naar de eigen tijd of anachronismen bezondigt ze zich niet. Ze vertelt alle zeven reizen van Sindbad en is niet bang voor alle herhaaldelijk uitgesproken twijfels van de Zeeman aan het waarom hij nu toch weer op reis is gegaan.
 
Ze handhaaft (dus) ook, net als Dros, de tamelijk knukkige uitgangssituatie: de kruier Sindbad (genoemd Sidi de Sjouwer) brandt voor het huis van een zeer rijke man los in een hardop gedacht gedicht over het verschil tussen de rijken en de armen. De rijke, ook Sindbad geheten, heeft hem gehoord, waardeert zijn eerlijkheid, nodigt hem aan zijn tafel en trakteert hem zeven avonden lang op een maaltijd en een verhaal over zijn reizen. Sidi is de ideale luisteraar en degene die precies de juiste, en eerlijke, vragen stelt.
 
Die reizen zijn elke keer heel opmerkelijk. Vol ternauwernood-ontsnappingen, monsters, enorme vogels, gemene apen, kannibalen, toverij. Sindbad wordt levend mee begraven bij de dood van zijn echtgenoot. Opmerkelijk is dat Fisscher (net als Van Hichtum) in deze begraafscène weigert van Sindbad een moordenaar te maken. Hij slaat in de oorspronkelijke tekst in de afgesloten grot verschillende andere levend begravenen dood om dankzij de hun meegegeven broden in leven te blijven. Ed Franck, durft dat wel aan, Dros ook, weliswaar maar eentje, en ook met een verzachtende omstandigheid.  
 
Het is allemaal zo gebeurtenisrijk, spannend en bizar dat Sidi zich (terecht, blijkt later) geregeld afvraagt of Sindbad de Zeeman niet ook een echte fantást is. Deze fantasietjes van de verteller zijn een enkele keer bekend: het eiland dat eigenlijk een walvis is (het komt goed uit dat Linde Faas hier, in het eerste verhaal, de illustrator is, cf. De jongen en de walvis) en de episode met een cycloop, met een voor een flink deel gelijklopend verhaal als dat in Homerus’ Odyssee. Hier en daar keert een element uit een verhaal terug in een ander, bijvoorbeeld het reuzenei van de kolossale vogel Rokh, of een personage van/op een schip.  
 
Het inzetten van verschillende illustratoren is een goeie vondst. De formule wordt vaak ingezet bij klassiekers of sprookjesbundels. Maar het is hier ook fijn dat daarmee een zekere monotonie uit het boek gehaald wordt. Het integrale verhaal is niet direct het spektakelstuk van de eeuw. Voor de brave moralen (ik ben wel rijk, maar geef ook heel veel weg + eerlijkheid wordt beloond) hoef je je er ook niet in te verdiepen. De elementen ervan lijken behoorlijk op elkaar. Sindbad wordt net op tijd gered, is de enig overgeblevene van een hele bemanning, is op een eiland terecht gekomen en jawel: er komt een schip aan. Sindbad zwaait als een gek met zijn tulbanddoek en net als hij denkt dat ze doorvaren, zien de scheepslui hem. Rijk komt hij terug in zijn lievelingsstad Bagdad, van plan om nooit, écht waar nooit meer op pad te gaan. Tot het avontuur hem weer roept.  
 
Sindbad de Sjouwer geeft zich over aan deze ‘monotonie’. Elke dag verlangt hij, ondanks zijn vermoeden van een hoop verzinsels, naar een nieuw verhaal, en elke dag vertrekt hij met een rijk gevulde geldbuidel naar zijn uiteraard blije gezin. We zien hem maar één keer, op de rug, in het verhaal van de eerste reis.  
 
De tekenaars zorgen (dus) voor een hoop levendigheid. Het is interessant het realisme van De Wit, Remmerts de Vries, Pluim en Khing naast elkaar te zetten, of het oosters gehalte te onderzoeken bij de verschillende tekenaars, of hoe het zit met de leeftijd van Sindbad. Ze zijn allemaal in vorm. De oude meester Thé Tjong Khing kreeg de eer dat een van zijn illustraties ook de cover siert. Het is uiteraard geen wedstrijdje, maar Jeska Vestegen levert de geestigste prent met een opgestapeld stelletje volgevreten mannen.  
 
Tiny Fisscher, Linde Faas, Sophie Pluim e.a.: Sindbad de zeeman. Bewerkt uit Sprookjes van 1001 nacht, Volt, Amsterdam 2022, 105 p. : ill. ISBN 789021428673. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 10, DECEMBER 2024

Dius

Stefan Hertmans

Kruisende lijnen

Junichiro Tanizaki

Memoires van een kip. Een Palestijnse fabel

Ishaq Musa Al-Husseini

We moeten ‘misschien’ blijven denken

Esther Jansma

Wij van de Ripetta

Thomas Lieske

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 10, DECEMBER 2024

De wens, of Het ware verhaal van Titi en Tony

Tereza Horvathova , Michaela Kukovicova (ill.)

Het is rood en rond…

Jan Jutte

Ludas en Bontje

Jan Paul Schutten, Sanne te Loo (ill.)

Wie heeft Steef opgegeten?

Susannah Lloyd, Kate Hindley (ill.)

Wij, ervoor en erna

Jenny Valentine

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri