Vanaf zes jaar

JEUGDBOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2022

Bibi Dumon Tak, Fleur van der Weel (ill.): Bijzondere beesten en doodgewone dieren

door An-Sofie Bessemans

6+ - In respectievelijk 2006 en 2013 maakten Bibi Dumon Tak en Fleur van der Weel samen Bibi’s bijzondere beestenboek en Bibi’s doodgewone dieren boek. De titels spreken voor zich, maar bijzonder of doodgewoon, eigenlijk is er geen verschil, zo wordt in deze bundeling van beide boeken gesteld. ‘Want onder al die vachtjes, schubben, exoskeletjes en veren zitten weergaloze dieren verborgen, of ze nu speciaal zijn of alledaags.’  

Bibi Dumon Tak wordt zo goed bevonden dat ze een waar keurmerk is geworden voor goeie en aangenaam leesbare ('literaire') non-fictie over dieren. Het eerste deel van deze bundel is een verzameling van veertig portretjes van dieren met een bijzondere eigenschap. Vrij bekend zijn het zeepaardje, de zwarte weduwe, het stokstaartje, het aardvarken etc., maar er passeren ook enkele minder bekende, als de deken-octopus, de zwarte zwelger, de spinnendoder de revue. De laatste in rij is het papiervisje, dat de slotwoorden  van dit deel opeet…
 
In het tweede deel zijn alledaagse dieren het centrum van de aandacht. Wie kent ze niet, de muis, de mug, de regenworm, de mossel, het konijn, de duif en de wesp? Tenminste, we denken dat we ze kennen. Uitgangspunt is de verwondering van de auteur over al dat dierlijk grut dat in onze huizen en tuinen, onze velden en steden vertoeft. Onder een tegel van de stoep (de zwartbruine wegmier), onder een bloempot of een gieter (de pissebed), of zelfs op ons hoofd (de hoofdluis), op geen enkel plekje zijn ze veilig voor haar pen.
 
In korte onderhoudende stukjes, doorgaans niet langer dan een bladzijde, haalt Dumon Tak een eigenschap naar boven die, zeker bij de jongste natuurliefhebbers, vrij onbekend is. Ze heeft oog voor wat een kind kan interesseren: rare poep- en paargewoontes, monsterachtige trekjes, maar ook vertederend gedrag, en eigenschappen waarover de mens eigenlijk graag zou willen beschikken. Haar publiek steeds voor ogen houdend, willen die wetenswaardigheden wel eens heel humoristisch of plastisch zijn. Zo vernemen we dat haringen communiceren via scheten en dat konijnen zich tegoed moeten doen aan hun kleffe ‘pindarotsjespoep’ om in leven te blijven.  
 
Dumon Taks vertelstem is uiterst persoonlijk. Ze schrijft leuk en gevarieerd, nu eens met een omtrekkende beweging, dan weer meteen naar het doel toe. Ze pakt de lezer in met herkenbare beelden, een aantrekkelijke taal en slimme verteltechnieken, waarbij ze soms een spelletje speelt met de lezer. Zo treedt ze in dialoog met een denkbeeldig publiek, dat dan reageert in cursief:
 
‘Dan de naaktslak. Als een stel elkaar heeft versierd klimmen ze in een hoge boom en laten zich samen naar beneden vallen aan een lang koord van slijm. Hallo, we worden misselijk! Uit hun wang komt een piemel die langer is dan zijzelf en die draaien ze in elkaar. We vallen flauw! Zo hangen ze wel uren te zwiepen in de wind. Stop maar hoor, we luisteren al niet meer.’
 
Bij de bespreking van de mus geeft ze in de hoofdtekst te verstaan dat ze de lezer helemaal niets nieuws kan bijbrengen over de ‘niksige’ mus en jaagt ze hem weg... Tot hij in allerlei opmerkelijke ‘nog even dit’-jes weer opduikt. Effectvolle trucjes die ze natuurlijk niet vaak kan herhalen, maar waardoor je aan het einde van het boek toch met andere ogen naar die mus kijkt, naar non-fictie in het algemeen (is dit nog non-fictie?) en naar jezelf en wat je dacht te weten. Ook in dat opzicht zijn de boeken van Dumon Tak echte literatuur.
 
Fleur van der Weel maakt met een combinatie van lino's, gescheurd papier en stempels talrijke krachtige beelden in wit en blauw. Ze toont de dieren in een heel eigen interpretatie, die al dan niet naar de tekst of de werkelijkheid verwijst. We zien onder meer een teek in een tekentang, een vos in een hondenmand met een speelbal, géén halsbandparkiet (die is uit dat kooitje gaan vliegen, het deurtje staat nog open)... Prachtig is de 'bloem' van monarchvlinders. Het schitterende oranje van deze vlinder kan ze natuurlijk niet weergeven, maar haar sierlijke arrangeren van een massa vlinders in de vorm van een bloem/boom roept er toch iets van op. Sterke prenten, die in combinatie met de trefzekere teksten van Dumon Tak tot het beste materiaal behoren dat er voor deze leeftijdsgroep te vinden is.
 
Bibi Dumon Tak, Fleur van der Weel: Bijzondere beesten en doodgewone dieren, Querido, Amsterdam 2022, 180 p. : ill. ISBN 9789045127958. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan