Vanaf zes jaar
JEUGDBOEKEN NR. 10, DECEMBER 2022
Arnold Lobel: Herfst en winter met Kikker & Pad
door Jen de Groeve
Arnold Lobel: ‘Een
goed prentenboek moet waar/waarachtig zijn. Dat wil zeggen, het moet voortkomen
uit het leven en de passies van de maker ervan. Een boek dat slechts als
verbruiksartikel is bedoeld, zal nooit meer zijn dan dat, hoe succesvol het ook
blijkt te zijn.’
6+ - Als eerstejaarsstudent literatuur nam ik regelmatig deel aan de
'Avonden van de Poëzie' die op de universiteitscampus georganiseerd werden.
Poëzie met een hoofdletter, jazeker, het ging ons, ambitieus als we waren,
immers om de kwintessens van de 'Literatuur'. Toen de dichter Ed Leeflang op
een avond te gast was, lichtte hij tot onze verrassing zijn poëzie toe aan de
hand van een verhaaltje uit Arnold Lobels bundel Bij Uil thuis. Kleine
verhaaltjes in eenvoudige zinnetjes, uiterst geschikt voor beginnende
lezertjes. En ook voor (beginnende) poëzieliefhebbers, zo bleek.
De Amerikaan Arnold
Lobel (1933-1987) is een van de belangrijkste prentenboekenmakers van deze
tijd. Zijn dood werd door de verzamelde critici internationaal een groot
verlies voor de jeugdliteratuur genoemd. Hij is een van de klassieken als
Sendak, Steig en Velthuijs, die in hun eenvoudige verhaaltjes voor kleuters
personages schiepen die een plaats in de literatuurgeschiedenis hebben
verworven. Uitgeverij Ploegsma geeft het werk van Lobel in het Nederlands uit. Er
verschijnen regelmatig mooie bundelingen van zijn belangrijkste verhalen en nu,
met het jaareinde in zicht is er Herfst
en winter met Kikker & Pad.
Herfst en winter met Kikker & Pad bundelt zeven verhalen, drie komen uit Bij
Uil thuis, de andere vier uit Alle verhalen van Kikker & Pad. Kikker
en Pad vormen een onvergetelijk duo, zo verschillend van elkaar en toch zijn ze
onafscheidelijke en oprechte vrienden. In simpele woorden gezegd en in zachte,
'gedempte' kleuren (overwegend groene en bruine tinten) geeft elk verhaal een
glimp uit het dagelijks leven. Prachtig in zijn grote eenvoud is het
openingsverhaal van deze bundel, ‘De verrassing’.
Kikker besluit om Pad te verrassen
door de herfstbladeren in zijn tuin te gaan opruimen. Pad bedenkt op hetzelfde
moment precies hetzelfde en gaat Kikkers tuin opruimen. Het komt mooi uit dat
beiden hun vriend niet thuis vinden, zo zal die er nooit achter komen wie de
klus opgeknapt heeft. Een stevige wind blaast de bladeren echter weer alle
kanten op. Thuis besluiten ze dus elk in hun eigen tuin aan het werk te gaan.
‘Wat zal Pad verrast staan te kijken!’, denk Kikker en ‘Wat zal Kikker verrast
opkijken!’, meent Pad… Als Kikker in ‘Griezelen’ enge verhalen vertelt aan Pad
en hem in het ongewisse laat of ze echt of verzonnen zijn, zitten ze samen te
bibberen van angst, ‘maar het was toch een lekker, warm gevoel.’ Mooiere
vriendschap als deze bestaat er niet.
Bij Uil thuis is de
mooiste en meest beklijvende bundel die Lobel heeft geschreven. Het verhaal
'Tranenthee' is een klassieker: Uil beslist een potje tranenthee te zetten en
begint aan verdrietige dingen te denken: stoelen met kapotte poten, potloodjes
die te klein zijn geworden om vast te houden... De tranen komen gaandeweg tot
de pot vol is. Uil zet er een lekker kopje van en geniet volop, hoewel het een
beetje zoutig smaakt. In ‘Boven en beneden’ vraagt Uil zich af hoe het boven
zou zijn als hij beneden zit en omgekeerd. Hij zou wel tegelijk boven en
beneden willen zijn. Als hij heel hard de trap op en af loopt, moet dat toch
kunnen…
Lobels dierenwereld is veilig en overzichtelijk,
en kent geen hartbrekend onrecht. De vriendschap van Kikker & Pad straalt
intimiteit en geborgenheid uit en Uils tranenthee biedt troost voor erg
draaglijk verdriet. De verhalen geven het goede gevoel dat je gerust mag zijn
wie je bent, ook al ben je een beetje uilig. Iedereen is verschillend, maar de
een is niet beter dan de ander. De karakters zijn duidelijk afgelijnd, Kikker
is altijd Kikker, Pad blijft altijd Pad, en Uil zal nooit ophouden met het
bevragen van heel normale dingen. Dat maakt dat de personages zich snel
vastzetten in het kinderhoofd, ze passen in een vast patroon en bieden
makkelijk mogelijkheid tot identificatie.
De verhalen over Uil staan,
aldus Lobel, het dichtst bij hemzelf en dat is wellicht de reden waarom ze ook
door de critici tot zijn beste worden gerekend. Want onder zijn bedrieglijk
kinderlijke preoccupaties is Uil wel degelijk met wezenlijke zaken bezig. Hij
is een wat eenzame figuur, plooit vaker dan de dieren uit de andere verhalen op
zichzelf terug en bevraagt de manier waarop hij in het leven staat. Tranenthee
zetten mag dan een onsmakelijk werkje zijn, een potje huilen kan erg weldadig
zijn. Het gevoel dat aan de basis van Uils vreemde bezigheden ligt, is
universeel en van alle leeftijden. En zo bieden de verhalen van Arnold Lobel
levensvragen in overzichtelijke partjes, en zijn de kleine kinderverhaaltjes
een toegangspoort tot algemeen menselijke beslommeringen.
Arnold Lobel: Herfst en winter
met Kikker & Pad, Ploegsma, Amsterdam 2022, 88 p. : ill. ISBN 9789021683515.
Vertaling van Frog and Toad are friends ; Owl at home ; Days with frog and toad
; Frog and toad all year. Distributie Standaard Uitgeverij
deze pagina printen of opslaan