Vanaf negen jaar

Gioconda Belli, Wolf Erlbruch (ill.): De schepping van de vlinders

door Jen de Groeve

9+ - "Alles wat leeft is bedacht door de Ontwerpers van Alle Dingen". Er waren twee groepen ontwerpers, de ene creëerde de dieren, de andere de planten. En die twee mochten nooit met elkaar vermengd worden. Zij werkten onder het toeziend oog van de Oude Meesteres van de Wijsheid en die maakte zich zorgen. Want een van de ontwerpers, Arno, deed samen met zijn vrienden niets liever dan dingen bedenken die niet mochten. Zijn ultieme droom was iets te ontwerpen dat kon vliegen als een vogel en mooi was als een bloem. De Oude Meesteres riep Arno en zijn vrienden bij zich en stelde ze te werk in de Werkplaats van de Insecten, "om jullie te leren dat zelfs de kleinste dingen met de grootste wijsheid zijn ontworpen en dat er niet gespot mag worden met de Wetten van de Schepping".  

Aan insecten maken vonden Arno en zijn vrienden maar niets, maar gaandeweg kregen ze er plezier in en ontsproten uit hun creatieve brein toch opmerkelijke beestjes als de glimworm, de sprinkhaan en het lieveheersbeestje. Maar Arno's droom om de wereld meer schoonheid te schenken, liet hem niet los. Het viel niet mee, zijn eerste poging resulteerde onverhoopt in een vleermuis en hij schrok er zo van dat hij op de loop ging voor zijn eigen schepping. Met nog maar een vermaning van de Oude Meesteres, dat hij niet de eerste zou zijn om uit de wens naar ultieme schoonheid een monster te scheppen. De libel die hij daarna maakte, was al beter, maar het moest nog mooier. En dan zag hij op een dag hoe de afspiegeling van een kolibrie die honing zuigt uit een bloem, in het water een eigen leven scheen te leiden, de ene keer op een vogel leek, en dan weer op een bloem... En kijk, uit dat beeld maakte hij zonder de Wetten van de Schepping met de voeten te treden en ingegeven door de kracht van de verbeelding, zijn idee van absolute schoonheid waar.
 
De schepping van de vlinders is het enige kinderboek van de Nicaraguaanse Gioconda Belli. Het is een wat dromerig, poëtisch verhaal, een beetje in de gedragen stijl geschreven die je bij een scheppingsmythe verwacht. Er komt bij de creatie aller dingen natuurlijk ook wel wat filosofisch gepeins kijken. Het wordt Arno bovendien soms bepaald droef te moede wanneer hij zijn doel maar niet kan bereiken. Maar Belli vermijdt zorgvuldig om zwaar op de hand te worden. De ontwerpers zijn een uiterst divers groepje, die hun creaties elk naar hun beeld en gelijkenis scheppen: er zijn reuzen bij die de giganten onder de dieren scheppen, de ontwerpers van de katten hebben spleetogen en lopen met sluipende tred, de ontwerpers van de honden hebben zelf een staart gekregen en zijn zo een beetje op hun eigen creatie gaan lijken. Arno is op een zeer beminnelijke manier recalcitrant en de schrijfster biedt zijn zwaarmoedigheid efficiënt een tegengewicht, bv. in zijn ontmoeting met een hond, die Arno's verheven dromen zeer wel begrijpt, want ze zijn zo vergelijkbaar met zijn eigen prozaïsche zin in een bot.
 
Deze combinatie van ernst en enig filosofisch portee met fijne, intelligente humor is iets wat Wolf Erlbruch in zijn illustraties ten volle verder uitwerkt. Zijn lichtelijk absurde stijl met uitgesproken massieve of slungelige personages, allemaal voorzien van ongewone hoofddeksels, geeft het verhaal al meteen een komische toets. Een van de Ontwerpers van Alle Dingen die in huisjurk hoog op een boomtak gezeten een appeltje schilt, terwijl ze verstoord de fruitvlieg in het oog houdt die de collega's van de Werkplaats van de Insecten met kunde en inzicht gecreëerd hebben, moet elke vrees voor gewichtigheid doen wijken. De verzameling Ontwerpers is een hilarisch allegaartje figuren met boom- of bloemkenmerken in hun hele voorkomen, al naargelang hun specialiteit, én meestal met het typische Erlbruch-brilletje op. Ook de Oude Meesteres draagt er trouwens een, maar voorts ziet ze er als een corpulente indiaanse uit, met een paar kenmerken in houding en tooi die aan een Azteekse godheid  doen denken. Met haar imposante verschijning lijkt ze hemel en aarde te beroeren -- is zij de Opperontwerper? -- en ze is altijd vergezeld van een baviaan, die in verschillende oude culturen het symbool is voor de god van oorsprong en schepping.
 
De schepping van de vlinders dateert oorspronkelijk uit 1994 en de illustrator die hier aan het werk is, was nog niet de meester van het minimalisme zoals we Wolf Erlbruch uit zijn werk van de laatste jaren kennen. Hij maakte in die tijd met zijn collagetechniek (waarbij hij figuurtjes tekent en inkleurt, uitknipt en vervolgens tegen een doorgaans zachtgele achtergrond assembleert), die internationaal een hele generatie illustratoren heeft geïnspireerd, veel drukkere prenten dan nu, met veel meer kleur en decor. Ze zitten vol met spielerei die vragen opwerpt en de verbeelding prikkelt: er zweven heel wat vreemde en onaffe creaties door de lucht: een uit logaritmetafels geknipte maan met satelliet in kubusvorm, wolken met stempel of wolken die er uitzien als rotsblokken... Arno was blijkbaar niet de enige Ontwerper die ermee worstelde om zijn creatie de lichtheid en vrijheid te geven die nodig is om een droom te kunnen vervullen.
 
De schepping van de vlinders is een heerlijk boek in extra groot formaat, voor kinderen vanaf een jaar of tien, overvloedig geïllustreerd en uitgegeven in prentenboekenstijl. Het verschijnt meer dan tien jaar na de eerste druk (1997) in herdruk. Het nog kleine jeugdfonds van uitgeverij De Geus is met uitgaven als dit alleszins prominent aanwezig in de steeds kleiner wordende kwaliteitsaanbod van de jeugdliteratuur.
 
Gioconda Belli, Wolf Erlbruch: De schepping van de vlinders, De Geus, Breda 2009, 40 p. : ill. ISBN 9789044513233. Vertaling van La historia de la creación de las mariposas
 
Oorspronkelijk verschenen in De Leeswelp

deze pagina printen of opslaan