Vanaf zes jaar
JEUGDBOEKEN NR. 1, JANUARI 2023
Annelies Beck, Hanneke Siemensma (ill.): Gedachten denken
door Katrien Maris
6+ - Annelies Beck gaat in Gedachten denken, haar tweede prentenboek na Toen de zee stil was (Lannoo 2015), de uitdaging aan om op kindermaat te filosoferen over gedachten. Noor, een meisje
in een aandoenlijk rood jurkje en bijna altijd vergezeld door haar blauwe kat,
vuurt de ene vraag na de andere af. Wat zijn gedachten eigenlijk precies en hoe
komen ze tot stand? Zijn ze altijd aanwezig? Kun je gedachten wensen en ze bij
je houden? En kunnen ze je ook verlaten? Hoe spelen gedachten en gevoelens op
elkaar in? Zitten gedachten enkel in je hoofd? Verbluffend veel verschillende
facetten van gedachten worden zo belicht en meteen voel je als lezer enige
verwondering omdat je daar nog niet eerder bij stil stond.
Een leuk detail is dat elke
vraag in het blauw gedrukt is en het antwoord in het zwart, zodat de
verschillende aspecten ook visueel mooi uit de verf komen. Beck behandelt elke
vraag van Noor met de nodige aandacht. Ze wikt en weegt haar woorden en kiest
uitdrukkelijk voor soberheid. Per bladzijde schrijft ze slechts enkele zinnen
en net daardoor treedt haar grote bedrevenheid in het spelen met taal extra op
de voorgrond.
‘Soms
weet je niet wat je denkt. Soms denk je dat je iets weet. Weten en denken zijn
familie, maar geen vrienden.’
Dit is pure poëzie waar je, ook als volwassene, even bij stilstaat.
Diep in je binnenste begin je te graven naar de precieze inhoudelijke betekenis
van de verwantschap tussen denken en weten, een betekenis die je toch nooit
helemaal lijkt te kunnen vatten. Prachtige, sterke beelden passeren de revue.
‘Soms waait een gedachte voorbij als een geur.’ ‘Gedachten als priegelende
spinnetjes zijn dan weer moeilijk te verdrijven, ook al ben je ze liever kwijt
dan rijk.’ Van een echte verhaallijn is hier geen sprake, wel is er de steeds
terugkerende boodschap dat gedachten zowel heel fijn als erg moeilijk kunnen
zijn.
Bovendien
weet Beck op een meesterlijke manier de cirkel rond te maken. In het begin
geeft ze aan hoe het vormen van gedachten behoorlijk wat activiteit vereist van
een mens. ‘Denken is doen. Je kijkt en je luistert. Je duwt en trekt. Je vraagt
en voelt.’ Naar het einde toe wordt duidelijk dat gedachten op hun beurt kunnen
doorgroeien tot daden. ‘Dan zakken gedachten van je hoofd naar je mond en hart,
naar je handen en voeten. Dan wordt denken doen.’ Gedachten en daden stimuleren
elkaar dus wederzijds, in een oneindige wisselwerking. Een mooie doordenker.
Hanneke
Siemensma, die in 2022 een Zilveren Penseel kreeg voor De haas zonder neus (Hoogland
en Van Klaveren 2021), voelt met haar typische combinatie van krijt,
potlood en houtskool de wat onwerkelijke sfeer van dit boek perfect aan. Nu eens
dwaalt Noor door een beetje donkere landschappen, voornamelijk in zwarte en
groene tinten. Dan weer leunt ze tegen een abstract geheel van zwarte balken of
huppelt ze van de ene naar de andere zwevende zwarte rechthoek. Naar het eind
zien we haar de krant lezen in een bibliotheek. Op elke van deze illustratie is
goed voelbaar hoe Siemensma de lezer de nodige mentale ruimte geeft door
behoorlijk wat eenvoudig wit te laten en de illustratie zeker niet te
overladen.
Bijzonder
fascinerend is de dubbelbladige illustratie waar Siemensma het proces van vergeten
visueel tot leven wekt. Aan de linkerkant krijgen we een bovenaanzicht van Noor
die als een nietig figuurtje in het midden van een wit blad op haar knieën met
kleurige knikkers, haar gedachten, zit te spelen. De knikkers, niet meer dan
stipjes, rollen alle kanten uit. De rechterkant is bijna volledig zwart, gevuld
met nadrukkelijke, agressieve vegen van houtskool. In de lichtere tussenruimtes
komen een paar gekleurde knikkers piepen. Het massieve zwart heeft iets van de
dreiging van een oprukkend leger want de vegen zijn al tot ruim tot over de
helft van het blad gekomen en lijken nog verder te kruipen in de richting van
de argeloze Noor. De blauwe kat, die net aan de rand van de witte bladzijde
stond, is al tot aan haar voorpoten door het zwart opgeslokt.
En dan is er nog het mysterie
van het meisje in haar blauwe jurkje, dat af en toe in de illustraties opduikt.
Zij zou zo Noors tweelingzusje kunnen zijn. Een sprankelend detail is dat kleur
van haar jurkje dezelfde is als die van Noors kat, trouwens ook de kleur waarin
de vragen gedrukt zijn. Hoe kunnen we haar verschijning begrijpen? Zij zou
symbool kunnen staan voor Noors innerlijke kompas, waarmee ze haar eigen
denkproces evalueert en bijstuurt. Maar is zij dan ook een gedachte van Noor? Vragen
blijven opborrelen. De schitterende illustraties van Hanneke Siemensma zijn
even ongrijpbaar als de filosofie zelf.
Annelies Beck, Hanneke
Siemensma: Gedachten denken, Querido, Amsterdam 2022, 40 p. : ill. ISBN 9789045126821.
Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan