Vanaf twaalf jaar

JEUGDBOEKEN NR. 7, SEPTEMBER 2024

Margaretha van Andel: Het addergebroed van Slot Thetinga

door Marlies van Breda

12+ - Margaretha van Andel is opgegroeid in Noord-Brabant, maar woont al een aantal jaren in Friesland. Haar literaire carrière begon zij met korte verhalen voor volwassenen. Zij besefte echter al snel dat ze schrijven voor de jeugd leuker vond. Onder pseudoniem schreef ze verhalen voor jonge kinderen, onder haar eigen naam vertaalde zij sprookjes en jeugdklassiekers zoals De geheime tuin en De tovenaar van Oz. In 2014 verscheen Ik, haar eerste Young-Adultroman, in 2016 volgde de toekomstroman In Transit (Lemniscaat). Een bezoek aan de mummiekelder in het Friese dorp Wieuwerd wekte haar nieuwsgierigheid naar het levensverhaal van de vier personen van wie de lichamen niet tot stof vergaan zijn. Wie zijn zij? Hoe hebben zij geleefd? Deze vragen vormden de inspiratie voor haar derde jeugdroman, Het addergebroed van Slot Thetinga.
 
De roman speelt zich af in de 17de eeuw rondom het slot waar de volgelingen van de Franse prediker Jean de Labadie, de labadisten, onderdak hebben gevonden. Onder leiding van de strenge père Yvon leven in het jaar dat het verhaal begint bijna 400 mensen op het kasteelterrein, onder wie veel kinderen. De regels zijn streng: bezittingen worden eigendom van de geloofsgemeenschap, contact met de buitenwereld wordt beperkt en afwijkende meningen worden niet gedoogd. Wie vragen stelt bij beslissingen die de leiders nemen, wordt buitengesloten.
 
Jean, de hoofdpersoon van het verhaal, is opgegroeid in Utrecht. Zijn moeder is in de ban geraakt van de ideeën van de Franse prediker en heeft zijn vader overgehaald naar Friesland te verhuizen. Zijn vader zet vraagtekens bij de geloofsregels en keert terug naar Utrecht. Moeder ‘trouwt’ met een hoger geplaatst sektelid en onderwerpt zich aan de strenge leefregels. Net als zijn vader wordt de dertienjarige Jean bevangen door twijfel. Hoe graag hij ook de kinderzegen van père Yvon wil ontvangen, zijn kritische houding staat een zegening in de weg.
 
Jean wordt met een boodschap naar de rijke boer Annes gestuurd. De leiders willen hem overhalen om zich bij hen aan te sluiten. Tegen het advies van zijn leermeester Pieter neemt hij het saterpad en wordt aangevallen door twee dorpsjongens. Hij wordt gered door Hieke, die met haar oma buiten het dorp woont en de kleren van haar overleden broer draagt. Ze wordt vanwege haar voorspellende gaven niet alleen door de dorpsbewoners gewantrouwd. Ook Pieter ziet haar als het kind van de duivel dat het ongeluk van zijn oom op haar geweten heeft.
 
Jeans beste vriend uit Utrecht, Rodrick, woont ook op het landgoed. Hij heeft de kinderzegen al ontvangen en schept afstand tussen hen beiden. Na een woordenwisseling meent Jean dat hij geen vriend van zijn eigen leeftijd meer op het landgoed heeft, maar daarin vergist hij zich: de blinde Isaac zoekt toenadering en geeft Jean goede raad. Op onnavolgbare wijze leert hij Jean op zijn eigen instinct te vertrouwen. Nadat hun huis door brandstichting is verwoest, zoeken Hieke en haar oma hun toevlucht op Thetinga. Terwijl Jeans vriendschap met Rodrick taant, groeit die tussen Jean, Isaac en Hieke. Gedrieën reizen zij naar Leeuwarden, waar Jean op aanraden van Hieke een bericht aan zijn vader stuurt.  
 
De tocht brengt de gebeurtenissen in een stroomversnelling. Jean krijgt bij terugkomst huisarrest en mag niet meer bij Pieter in de timmerwerkplaats werken. Zijn stiefvader verbiedt hem bovendien met Isaac om te gaan. Hij moet zich voortaan als een goede gelovige gedragen. Om ervoor te zorgen dat Jean snel gezegend zal worden, raadt Rodrick hem aan lood te slikken; doodzieke kinderen ontvangen de zegen namelijk eerder. Jean weigert echter en geeft Rodrick het flesje lood terug. Als Rodrick hoort dat hij overgeplaatst zal worden naar de plantage van de labadisten in Suriname, neemt hij het gif zelf. Jean vertelt de dokter over Rodricks plan, waarna de jongen ternauwernood gered wordt. Nadat hij genezen is, ontvlucht Rodrick het landgoed samen met Isaac.
 
Jeans vader heeft de brief uit Leeuwarden ontvangen en is naar het slot gekomen om zijn zoon te spreken, maar hij wordt angstvallig bij Jean weggehouden. Na een ruzie met zijn stiefvader, loopt Jean weg van het landgoed. De enige bij wie hij zich veilig voelt, is boer Annes. Toch brengt de mennoniet hem de volgende morgen weer terug naar het slot. Jean heeft inmiddels een besluit genomen: hij wil weg. Als zijn stiefvader hem in een ander gezin wil plaatsen, neemt zijn moeder het voor Jean op. Zij bepleit zijn zaak bij père Yvon, waarna hij met zijn vader mag vertrekken.
 
Als Hieke wordt beschuldigd van moord, ontvluchten ook zij en haar oma het slot. Met behulp van de dokter en boer Annes, vluchten zij naar Duitsland. Als Jean en zijn vader het slot verlaten, geeft de dokter hen een verzegelde brief waarin Hieke vertelt dat ze veilig zijn.
 
Dat de auteur grondig onderzoek heeft gedaan naar de labadisten blijkt uit de verantwoording en literatuurlijst waarmee de roman afgesloten wordt. In deze historische roman wordt een authentiek beeld gegeven van het leven in een zeventiende-eeuwse geloofsgemeenschap. Dit alles gebeurt in een toegankelijke, heldere stijl, waarmee de schrijfster vanaf de eerste zin weet te boeien.
 
De hoofdpersonages zijn sympathieke round characters die hun plaats in de gemeenschap moeten veroveren. Ondanks de gesprekken met God die Jeans geloofstwijfel weergeven, is het voor jongeren van deze tijd gemakkelijk om zich met hem te identificeren: net als hedendaagse adolescenten stelt hij vragen bij de door de gemeenschap aanvaarde normen en waarden. Bovendien zijn de thema’s ‘vriendschap’ en ‘het vinden van een eigen weg’ van alle tijden.
 
Margaretha van Andel heeft met Het addergebroed van Slot Thetinga een coming of age-roman geschreven die een vergeten zeventiende-eeuwse leefgemeenschap opnieuw onder de aandacht brengt.[1] Door de goed gedoseerde spanning zal deze jongerenroman ook andere lezers dan degenen met interesse in de historie aanspreken.
 
Margaretha van Andel: Het addergebroed van Slot Thetinga, Lemniscaat, Rotterdam 2024, 279 p. ISBN 9789047716853

[1] Het verhaal van Jean de Labadie [bron: Nederlands Dagblad]

deze pagina printen of opslaan