Vanaf twaalf jaar

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Thijs Goverde: Eenbeen

door Katrien Maris

13+ - In Eenbeen blikt de Nederlandse schrijver en cabaretier Thijs Goverde vooruit op de tweeëntwintigste eeuw. De 13-jarige Roosmarijn Somers, die met haar broertje en haar ouders op een boerderij woont, vertelt hoe ze in 2136 de opdracht krijgen van de overheid om een zwaargewonde soldaat permanent onderdak te bieden. Het gezin Somers kijkt uit naar zijn komst, maar hun enthousiasme wordt al vlug getemperd wanneer ze met hem kennismaken; Memet is een bittere dronkaard. Hun buren, De Heinrichs, lijken meer geluk te hebben met hun soldaat. De negentienjarige Sam -- hij wil liever Eenbeen genoemd worden om aan zijn beperking te wennen -- is knap, zachtaardig en begaan met de mensen in zijn omgeving. Roosmarijn is meteen tot over haar oren verliefd.  

Goverde schetst een beeld van de nabije toekomst dat je als lezer toch wel aan het denken zet. In de oorlog die op het moment van het verhaal al zeven jaar woedt, staan de Federatie van Euraziatische Volksrepublieken en de Europese Unie lijnrecht tegenover elkaar met als inzet het herstel van de historische grenzen van de Volksrepubliek Belarus. Daarbij tekenen de rampzalige gevolgen van de klimaatverandering zich steeds duidelijker af. West-Nederland is volledig ondergelopen, de Spanjaarden moeten vluchten voor de oprukkende woestijn, leeuwen en giraffen zijn uitgestorven. De Minderwet uit 2037 moet de bevolking helpen om soberder te gaan leven. Voor alle aankopen en energieverbruik krijg je als burger plussen. Spullen weg doen en werken voor de gemeenschap levert dan weer minnen op. Zo berekent de overheid voor elk gezin een score. Een overwicht aan minnen geeft recht op allerlei voordelen en op die manier verliest geld aan waarde.
 
Goverde liet zich hier duidelijk inspireren door het sociaal kredietsysteem in China en hij maakt duidelijk hoe dit systeem voor een sociale verschuiving zorgt. De boeren kunnen zelf in hun voedsel voorzien, produceren voedsel voor de gemeenschap, en kunnen onderling producten ruilen in plaats van ze aan te kopen. Hierdoor worden zij de bevolkingsgroep met de laagste min-score, de nieuwe rijken. Dat zorgt voor sociale onrust.
 
Goverde geeft het verwarde pubermeisje Roosmarijn gedetailleerd vorm. De lezer ervaart haast aan den lijve hoe het voelt om een té vol hoofd te hebben. Prachtig is het stukje waar Roosmarijn nadenkt over seks met Sam: ‘[…] want heel eerlijk gezegd was ik daar een beetje bang voor: dat Sam seks zou willen. Met mij. Of, nog erger, met iemand anders. Ik wilde niet dat hij verlangde naar iemand anders. Maar ook niet dat hij verlangde naar mij, want ik ben een kind.’ Roosmarijn voelt ook haarfijn aan dat haar mama niet helemaal gelukkig is op de boerderij en ze drukt zich haast poëtisch uit:
 
‘Dit is waarom mama zich elke dag opmaakt, dacht ik. Ze wil niet dat dit haar hele leven is. De oogschaduw en de lippenstift zijn voor haar een lampje in de duisternis.’
 
Al vrij vroeg in het verhaal voelt Roosmarijn aan dat er iets niet pluis is bij de buren, maar ze kan er de vinger niet opleggen. Tussen de regels door lees je dat de alcoholverslaafde Barteld Heinrich zijn kinderen mishandelt. Het is een publiek geheim en de hele dorpsgemeenschap kijkt ongemakkelijk de andere kant op. Gaandeweg komen er nog meer geheimen boven. Zo ontdekt Roosmarijn dat haar moeders eerste grote liefde een filmregisseur was en dat haar vader regelmatig vreemd gaat, met toestemming van haar moeder. Mevrouw Heinrich stort in en bekent hoe erg ze zich door haar man verwaarloosd voelt. Eenbeen vertelt hoe hij zijn been verloor en Roosmarijn verneemt dat hij non-binair is. Het is bij deze opeenstapeling van geheimen voor de lezer makkelijk om zich Roosmarijns verwarring voor te stellen.  
 
De storm aan onthullingen lijkt Eenbeen wakker te schudden. Hij wil de mishandeling openlijk aankaarten bij Barteld Heinrich, maar zijn beslissing vormt de dreigende aanloop naar een onverwachte, gruwelijke climax.
 
Thijs Goverde neemt veel hooi op zijn vork door zoveel grote thema’s tegelijk aan te snijden. Er worden dan ook opvallend veel zijsprongen gemaakt in dit verhaal en het vraagt concentratie om het overzicht te bewaren. Maar Goverde werkt al die lijnen knap uit en Eenbeen is dan ook een heel bijzondere leeservaring.
 
Thijs Goverde: Eenbeen, Ploegsma, Amsterdam 2024, 295 p. ISBN 9789021684871. Distributie Standaard Uitgeverij

deze pagina printen of opslaan