Peuters en kleuters

JEUGDBOEKEN NR. 11, DECEMBER 2019

Margery Williams, Sarah Massini (ill.): Het fluwelen konijn

door Katrien Maris

5+ - Een fluwelen speelgoedkonijn droomt ervan om Echt te worden. Het modernere speelgoed in de kinderkamer kijkt op de knuffel neer, maar het kale paard, oud en wijs, legt haarfijn uit waar Echt worden om draait: ‘Het is iets wat je overkomt. Als een kind heel, heel lang van je houdt, niet alleen maar om mee te spelen, maar écht van je houdt, dan word je Echt.’ Op een avond ligt het konijn toevallig naast de jongen in bed en vanaf dan is het tweetal onafscheidelijk. De jongen knuffelt zijn konijn zo intens dat hij helemaal verslijt en haast onherkenbaar wordt, maar voor de jongen blijft hij zijn lievelingsknuffel.

Wanneer de jongen ernstig ziek wordt, wijkt het konijn geen moment van zijn zijde. Maar juist die grenzeloze toewijding lijkt zijn ondergang te betekenen want het konijn belandt in de zak met spullen die verbrand moeten worden, om alle ziektekiemen uit te roeien. Ontredderd begint de knuffel te huilen. Uit de tranen groeit een wonderlijke bloem waaruit het elfje van de kinderkamer tevoorschijn komt. Omdat het konijn Echt was voor de jongen, maakt zij hem op haar beurt Echt voor iedereen. Zo wordt hij een levend konijn tussen de andere wilde konijnen in het bos en is hij Echter dan hij ooit had durven dromen.  
 
Margery Williams schreef The Velveteen Rabbit or How Toys Become Real in 1922, haast een eeuw geleden. Het boek ontpopte zich in Amerika tot een echte klassieker binnen de kinderliteratuur. Het werd verschillende keren heruitgegeven, vertaald en bewerkt voor theater, radio, en televisie. In 2009 werd het verhaal bovendien verfilmd.
 
Na al die jaren blijft dit verhaal lezers aanspreken, op verschillende niveaus. Jonge kinderen zijn geboeid door de lotgevallen van het konijn omdat verhalen over levend speelgoed en de magie die daarmee gepaard gaat, erg herkenbaar zijn. Voortdurend creëren ze zelf een eigen wereld, waarin ze hun speelgoed laten praten om gedachten te kunnen verwoorden of bepaalde ervaringen beter te verwerken en te plaatsen Dit is hun manier om zowel de buitenwereld als hun eigen belevingswereld enigszins te controleren.
 
Oudere kinderen en volwassenen worden ongetwijfeld geraakt door de diepere laag in het verhaal: de intense zoektocht naar echte liefde en acceptatie door de ander. Een zoektocht waar wij mensen een heel leven lang mee worstelen. Het kale paard verwoordt bijzonder poëtisch hoe echte liefde nooit zonder ongemakken en pijn kan bestaan: ‘Meestal is bijna al je haar eraf geknuffeld, zitten je ogen los en bungelen je armen en benen er slapjes bij tegen de tijd dat je Echt wordt. Je ziet er dan behoorlijk versleten uit.’ Jammer dat het einde net iets te rooskleurig is. In zijn herinneringen plaatst het konijn de jongen immers vooral op een voetstuk en moeilijke momenten onderweg lijken verdrongen.
 
De illustraties van Sarah Massini in zachte, frisse kleuren tillen het verhaal naar een hoger niveau. De kaft is meteen een blikvanger. Het fluwelen konijn, beige met vlekken, is in al zijn eenzaamheid afgebeeld tegen een zachte blauwgroene achtergrond terwijl hij schuchter opzij kijkt. In zijn bol, log onderlijf kan je het zaagsel haast voelen ritselen. Hij draagt een rood jasje met zilveren stipjes en ook zijn snorharen en staartje zijn zilverkleurig. Zo is in één oogopslag duidelijk dat dit aaibaar konijn iets magisch te wachten staat.
 
Massini weet de emoties van het speelgoed subliem in beeld te brengen. Op het tapijt van de kinderkamer zien we een argeloos, tevreden dromend konijn te midden van een bonte bende hooghartig speelgoed. Zo steekt de houten leeuw met gesloten ogen zijn neus hoog in de wind. De beer, die als een duiveltje uit een doosje tevoorschijn springt, draait verveeld met zijn ogen. En de spottende glimlach van de aap die op de cimbalen slaat, spreekt boekdelen. De afbeelding waarop het konijn vanuit een grauwe jutezak in de schemering zijn verbranding afwacht, raakt. Op zijn wang zit één gigantische witte traan en zijn mond is een nauwelijks zichtbaar stipje. Rauwe eenzaamheid en bittere teleurstelling komen voor je ogen tot leven.  
 
Een mooi detail is de evolutie die het rode jasje, een typerend uniform voor een knuffel, doormaakt. Naarmate het verhaal vordert, verslijt het steeds meer. Op het einde hangt het nonchalant als een vod aan een boomtak. Een beeld dat de lezer doet beseffen dat de zoektocht van het konijn, dat gaandeweg zoveel meer geworden is dan een knuffelbeest, eindelijk voltooid is.
 
Margery Williams, Sarah Massini: Het fluwelen konijn, Gottmer, Haarlem 2019, 64 p. : ill. ISBN 9789025771713. Vertaling van The Velveteen Rabbit or How Toys Become Real door Anita van Binsbergen. Distributie L&M Books 

deze pagina printen of opslaan