Vanaf zes jaar

JEUGDBOEKEN NR. 8, SEPTEMBER 2020

Sjoerd Kuyper, Alice Hoogstad (ill.): Maantje

door Sofie Brants

6+ - Wanneer de vader van Amani ‘Maantje’ Ramer op een dag een verlaten baby-eekhoorn in de tuin vindt, is hij niet bepaald door het dolle heen. Hij houdt niet zo van wilde dieren en verzint alle mogelijke excuses om er maar niet mee in aanraking te moeten komen (‘”Ik zit, eh… net de krant te lezen.” Maar als hij dat zegt, zit hij niet meer, dan staat hij. Op zijn stoel.’). Mama en Maantje daarentegen, houden van alle dieren en zetten ze met veel plezier terug in de natuur, nadat ze ook nog een liefdevolle zoen op hun kopje krijgen. De gevonden eekhoorn is echter zo verzwakt dat de angst om het diertje te verliezen pijnlijk reëel wordt.   

De bekommernis om een zorgbehoevend dier is een emotioneel beladen en tijdloos onderwerp waar de meeste kinderen zich gemakkelijk mee kunnen identificeren, misschien net omdat ze die hulpeloosheid in zichzelf herkennen. Auteur Sjoerd Kuyper stelde al meermaals in interviews het eeuwige optimisme van sommige jeugdboeken in vraag. Hij bewijst dat het in dit boek anders kan en etaleert zijn uitzonderlijke talent om zich schijnbaar moeiteloos te verplaatsen in de gedachtegang van kinderen, zonder daarbij de nuchtere kijk van een volwassene uit het oog te verliezen. Maantje wil zelf voor de eekhoorn zorgen, maar het is mama die besluit om een egel- en eekhoornopvangcentrum te contacteren en Maantje vervolgens uitlegt waarom de eekhoorn niet bij hen kan blijven wonen:
 
‘Wij zijn mensen. Wil jij de rest van je leven bij een mama en een papa eekhoorn wonen?’  
 
Wanneer ze de eekhoorn – een meisje dat intussen de naam Dori kreeg – moeten achterlaten in het opvangcentrum volgt het onvermijdelijke afscheid (‘Er zit een brok in haar keel, het allergrootste brok van de wereld. Zo groot als een meteoriet.’). Maantje blijft niet bij de pakken zitten en besluit een sprookje te schrijven dat ze in het centrum aan Dori voor kunnen lezen. Als een soort verwerkingsproces laat ze haar fantasie de vrije loop om om te gaan met een voor haar moeilijke realiteit. Kuyper laat zijn personages hun creativiteit wel vaker uiten door middel van geschreven tekst: Mees in Het zakmes (1991) en Sallie Mo in Bizar (2019) gingen Maantje voor. Al is het ook niet onbelangrijk om hierin de rol van volwassenen te onderstrepen: papa stimuleert Maantje in haar schrijven en vindt haar verhaal zelfs ‘zo mooi, dat hij een beetje van dieren begint te houden’.  
 
Illustrator en Gouden Penseel-winnares Alice Hoogland laat haar beelden één pagina bestrijken, kleinere tekeningen sieren de tekst doorheen het boek en schetsen de kernelementen uit het verhaal. De kleurrijke illustraties spelen gretig in op de levendige fantasie van Maantje: in haar sprookje wordt Dori door monsters opgesloten in een toren, trouwt ze met een egelprins en krijgen ze kinderen die door het toedoen van een tovenaar allen een witte staart hebben. Kenmerkend voor haar leeftijd verweeft ze de realiteit in haar verbeelding, maar beheerst ze ook de vaardigheid om onderscheid te maken tussen beiden. Dit bewijst de ontknoping waarin Maantje beseft wie de brief die ze van Dori kreeg écht heeft geschreven: alweer een niet mis te verstane boodschap van Kuyper om kinderen niet te onderschatten.  
 
Kuyper levert met Maantje opnieuw een boek af dat doorspekt is met humor en tegelijkertijd emotionele thema’s niet uit de weg gaat. Zoals enkel een begenadigd verteller als hij dat kan wordt de lezer tekstueel regelmatig uitgedaagd in de afwisseling tussen een poëtische vertelstijl (‘De hemel is zo helder dat wie ernaar kijkt blauwe ogen krijgt.’) en grappige dialogen (‘”Het waren vliegende monsters met vleugels zo groot als… als strandpaviljoens.” “Dat is groot!” zegt papa.’). Het gebruik van korte zinnen en expressieve taal maakt het boek bovendien erg geschikt als voorleesverhaal.  
 
In een interview in De Grote Vriendelijke Podcast zei Kuyper dat hij zich zorgen maakt over ‘de verdwijning van de ziel’. Hij bedoelt hiermee dat kinderen alsmaar vaker in een keurslijf worden gedwongen wat het gebrek aan empathie en luistervermogen in de hand werkt. Wars van deze tendens laat hij de lezer in zijn boeken keer op keer kennis maken met personages met een mooie ziel, een ziel die ook Maantje niet vreemd is.   
 
Maantje is, ondanks het weinig vernieuwende en klassieke thema, een verhaal dat er in slaagt om met een uitzonderlijke verbeeldingskracht toch heel dicht bij de leefwereld van de jonge lezer te blijven. Een hoopgevend boek door én voor de bijzondere ziel!
 
Sjoerd Kuyper: Maantje, Hoogland & Van Klaveren, Hoorn 2020, 67 p. : ill. ISBN 9789089673152 

deze pagina printen of opslaan