Vanaf negen jaar

JEUGDBOEKEN NR. 4, APRIL 2021

Sjoerd Kuyper, Annemarie van Haeringen (ill.): Mensen met koffers

door Jan Van Coillie

9+ - Mensen op de vlucht krijgen de laatste tijd op indringende wijze een gezicht in prentenboeken. Denk aan Onderweg van Francesca Sanna (Davidsfonds/Infodok2016) of Migranten van Issa Watanabe (Querido 2020). In Mensen met koffers staren die gezichten je frontaal aan, stilzwijgend, maar misschien net daardoor zo veelzeggend.  

De gezichten die Annemarie van Haeringen schilderde, deden me meteen denken aan die van Ingrid Godon bij de poëtische teksten van Toon Tellegen. Net als bij Godon contrasteren ze fel met haar ander werk. Er is letterlijk een wereld van verschil tussen de vrolijke, fantasierijke platen in bijvoorbeeld De prinses met de lange haren of de boeken over Kleine Ezel en de intimistische, geladen portretten in sombere kleuren in dit boek. De nadruk ligt hier allerminst op de details maar wel op sfeer en emotie. Die roept Van Haeringen op door de kleuren, maar ook door de positie van de gezichten en vooral de stand van ogen en mond.
 
Net als Godon legt ze de gevoelens allerminst eenduidig in die gezichten: het is aan de kijker om uit te maken of ze hem of haar dromerig, droef, mijmerend, smekend of angstig kijken. Een paar keer verdwijnt het gezicht en rest enkel de sfeer, waarbij tekst en illustratie een harde confrontatie aangaan, bijvoorbeeld in de prent bij de regels ‘De geur van het gras/ dat je grootvader maaide’, waarop je enkel de schim ziet van een lijk dat bungelt aan een kale boom tegen een ijzig blauwe lucht boven een weidse grasvlakte. Confronterend is ook de interpretatie bij ‘Haar haar dat zo kriebelde/ als ze je kuste’, waar een nietige drenkeling lijkt te verdrinken in een enorme haargolf. De associatie met bekende beelden van bootvluchtelingen is hier ijzersterk. Nog een andere keer verdwijnt een gezicht bijna in de achtergrond en staart vooral het wit van de ogen je aan.
 
De poëtische tekst van Sjoerd Kuyper verscheen eerder in de bundel Alleen mijn verhalen nam ik mee (1998). Hier krijgt dit gedicht een tweede leven als tekst in een prentenboek. Vanaf het begin word je op sleeptouw genomen door het golvende metrum. Tegelijk verandert er iets in vergelijking met de dichtbundel. Doordat de versregels per twee gespreid worden over de dubbele pagina’s, krijg je pauzes die je doen verder bladeren. De rijmwoorden zorgen voor verbinding:
 
‘Mensen met koffers gaan over de wereld,
van oorlog naar vrede, van honger naar brood.
 
Vaak zijn ze niet welkom, dan moeten ze terug:
van voedsel naar honger, van leven naar dood.’
 
Niet alleen de rijmen maar ook de herhalingen zijn een belangrijk bindmiddel. Elke strofe begint met ‘mensen met koffers’, waardoor het geheel het karakter krijgt van een litanie. De herhaling van ‘Dat alles’ versterkt in de volgende regels de essentie van verlies:
 
‘Dat alles was thuis.
Dat alles en meer.
 
Dat alles, dat alles,
dat alles nooit meer.’
 
De herhaling op het einde legt de band met het midden én zet door middel van contrast aan tot nadenken: ‘Ze vluchten voor tovenaars, reuzen en heksen,/ voor duivel en draak, die vermomd gaan als mens’ varieert op :‘Ze vluchten voor machthebbers en hun soldaten,/ voor beul of tiran, of een andere god.’ Je kunt je afvragen of de fantasiefiguren niet afleiden van de harde realiteit, maar tegelijk mag je aannemen dat ze voor veel kinderen een sterk symbool vormen voor het kwade in de mens.
 
Precies door de ingehouden toon in woord en beeld spreekt die prentenboek tot de verbeelding en sterker nog, spreekt het ook je medeleven aan.
 
Sjoerd Kuyper, Annemarie van Haeringen: Mensen met koffers, Hoogland & Van Klaveren, Hoorn 2020, 28 p. : ill. ISBN 9789089673374

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri