Vanaf twaalf jaar
JEUGDBOEKEN NR. 8, OKTOBER 2021
Goedele Ghijsen: Vluchtweg
door Henk van Viegen
12+ - Hoe voeg je nog iets nieuws toe aan het thema pesten in het
klaslokaal? Klik op het trefwoord in je bibliotheekcatalogus en je krijgt al
gauw zo’n duizend hits. Het is onvermijdelijk al tot op het bot uitgezogen
motieven te gebruiken. Er is nagenoeg altijd een clubje ‘elite’ in het
klaslokaal, aangevoerd door de superbitch bij wie er tóch veel willen horen.
Die foute, knappe, geraffineerde aanvoerster hoort natuurlijk niet zomaar plat
fout te zijn, ze krijgt een achtergrond die een en ander verklaart. Het gepeste
meisje heeft iets weeks, een zwakke plek, niet zelden omdat ze anders is,
bijvoorbeeld geïnteresseerd in iets creatiefs. Maar het kan ook ‘gewoon’ alleen
al haar naam zijn. Er zijn wel helpers, jongens of meisjes die zich, al dan
niet voorzichtig, verzetten tegen de leidster, maar die kunnen, zeker in de
boeken voor wat oudere kinderen, niet voorkomen dat de boel gierend uit de hand
loopt. Dat geldt ook voor de begripvolle docent(e), hoe goed die ook in staat
is pesters én gepesten te begrijpen. In de laatste jaren zie je uiteraard ook de
mogelijkheden van het pesten via sociale media. De verhalen zijn nagenoeg
altijd tamelijk expliciet, ze gaan op emotie en herkenning en ze eindigen met
een heldere moraal die ruimte biedt aan hoop en positiviteit. Zie Carry Slee,
Lydia Rood, Anja Vereijken, Roger Vanhoeck, Brigitte Minne, Caja Cazemier…
Goedele Ghijsen zal zich dit allemaal ongetwijfeld gerealiseerd
hebben en zocht dus naar een invalshoek die het onverminderd actuele onderwerp
interessant doet blijven. De bekende, bovengenoemde elementen zijn er allemaal.
Het gepeste meisje, Miro, is al eerder weggepest, op haar vorige school. Ze is
anders, bijvoorbeeld omdat ze erg graag leest en ze heeft de verkeerde naam,
een jongensnaam namelijk. Ze loopt op haar nieuwe school meteen tegen de foute
diva Jana op, die haar resoluut van de plaats achterin de klas bonjourt. Miro
komt voorin te zitten, naast een andere nieuweling (en vluchteling), Nadesh.
Nadesh komt uit een oorlog, maar ontdekt dat in het klaslokaal kennelijk ook
sprake van oorlog kan zijn. Miro en Jana strijden, ook een beetje om hem,
feitelijk tot de grens. Of ze het allebei overleven, is in het slot nog geen
uitgemaakte zaak.
Met het opvoeren van het personage Nadesh brengt Ghijsen originaliteit en
spanning in het boek. Naast het nog wel iets voor de hand liggende element van
de ellende van de oorlog is dat vooral de manier waarop hij al die rare
gewoontes op school observeert. Het nonchalant omgaan met spullen, met schoenen
bijvoorbeeld, die in zijn ogen behoren tot de basis van het leven. En begrip
opbrengen voor een eetgevecht (met voedsel smijten naar elkaar) in de kantine
kan hij uiteraard ook helemaal niet.
Ghijsen dikt het oorlogselement voor
hem lekker aan door gebeurtenissen in te voegen als een evacuatieoefening met
bijbehorend alarm, en politiecontroles. Op school met het oog op bezit van
drugs, en bij zijn opvangplek. En dan zit hij ook nog middenin het keiharde
gevecht tussen Jana en Miro, en probeert voortdurend voor allebei begrip op te
brengen. Ook de meelevende docente Vos zit tussen de twee vuren, ze is goed op
de hoogte van de problemen van alle twee.
Ghijsen kiest voor de geheide
constructie van de perspectiefwisseling. Afwisselend, niet strak, kijk je mee
met Miro, Jana en Nadesh. Het minst kom je te weten van Nadesh, wat goed gedaan
is zodat daar niet al het sentiment komt te liggen, en ook passend bij zijn
wens niet te veel te vertellen over wat hij heeft meegemaakt. Je krijgt
opvallend veel te weten over Jana. Haar felle strijd met het thuisfront
vertaalt ze naar agressie tegen de zwakke in de klas.
Vluchtweg is
een goeie titel, passend bij de drie karakters. Op het voorplat is het
woord mooi gesplitst. Een zwarte pagina brengt de lezer terug bij de proloog,
die speelt vlak voor de dramatische afloop. Dat slot past bij de heftigheid van
de gebeurtenissen in het laatste stuk van het verhaal, dat daar hier en daar
wel een beetje érg erg is.
Het slotwoord werd geschreven door Ghijsen zelf, wat ik
jammer vind. Je wordt als lezer, zonder tijd voor reflectie, uit de sfeer van
het verhaal getrokken en meteen meegenomen naar de bedoelingen van de auteur,
de moraal en de mogelijke oplossingen van de geschetste problemen. Een
verwijzing naar haar website of een bericht van een wat neutralere instantie
zou beter zijn geweest.
Goedele Ghijsen: Vluchtweg, Davidsfonds/Infodok, Antwerpen
2021, 141 p. : ill. ISBN 9789002273698. Distributie Standaard Uitgeverij
deze pagina printen of opslaan