Dio Chrysostomus. Troje is nooit veroverd!

Fake news is overal en is zeer moeilijk uit te roeien. Het werkt ook zelfversterkend. Wie zich verdiept in een bepaalde versie van de feiten of complottheorie, stopt daar ook wat tijd en energie in en heeft het daarom bijzonder moeilijk om nog van zijn standpunt af te stappen. Je lijdt dan enorm gezichtsverlies. Aan de andere kant van de communicatielijn zal de verspreider van desinformatie misschien aarzelend beginnen, maar eens die merkt dat de nonsens er als zoete koek ingaat, dan is het hek meestal helemaal van de dam en wordt de boodschap steeds gezochter en onsamenhangender. Maar wat doet het ertoe? Het publiek blijft het slikken.  

Als u nu denkt: die boodschap hebben we al eens gehoord en is ondertussen zo oud als de straat, dan heeft u gelijk, en wel meer dan u denkt. Het is namelijk de ‘abstract’ van de Troicus, de redevoering die Dio Chrysostomus bijna tweeduizend jaar geleden hield voor, zo laat hij het toch uitschijnen, een publiek van Trojanen. Die moesten al honderden jaren lijdzaam toehoren hoe hun stad belachelijk gemaakt werd, maar daar zou hij wel eens verandering in brengen.
 
Dio beroept zich voor zijn versie van de feiten op een Egyptische priester, iets wat in de oudheid wel vaker gebeurde om een verhaal wat geloofwaardiger te maken. Ook de Grieken waren zich bewust van het feit dat hun beschaving jonger was dan de Egyptische. Hij kon uitgaan van een grote kennis van de Ilias bij zijn doelpubliek (die bleef de basis van het onderwijs) en gebruikt Homeros dan ook tegen zichzelf. De literaire elementen waarom de Ilias nog steeds geroemd wordt, worden hier handig omgedraaid.
 
Wie start in medias res, maakt het al een stuk complexer om te volgen, waardoor de lezer sneller mee zal gaan in de inconsistenties. Het was ook een handige truc om niet het hele verhaal te vertellen: de val van Troje is zo absurd dat iedereen meteen door zou hebben dat het gelogen zou zijn. Hoe zou het immers kunnen dat Herakles ooit de stad innam met zes schepen, maar de Grieken daar niet in slaagden? En met een houten paard dan nog? Dat was gewoon een echt geschenk dat de Grieken achterlieten als zoenoffer. Je ziet het ook aan hoe het die Grieken is vergaan na de oorlog: ze vertrokken hals over kop, raakten in het geval van Odysseus compleet de weg kwijt of werden zoals Agamemnon bij aankomst gewoon afgeslacht. Dat is toch niet het lot van winnaars? De Trojanen zelf heersten later over het westen van Griekenland en koloniseerden, met Aeneas, zelfs heel Italië.
 
Terwijl Homeros zijn relaas ontwikkelde, maakte hij er zo’n potje van dat hij, als een wel heel slechte tragicus, een deus ex machina nodig had, maar dan wel een van het slapste soort: Paris, die zelfs zijn stadsgenoten als dood gewicht in de strijd beschouwden, doodt uiteindelijk Achilles. Het slaat eigenlijk allemaal nergens op: Achilles was al dood, want Patroklos is gewoon een uitvinding.
 
En zo gaat het nog wel even door. Dio lijkt soms zelf op Homeros, want eens hij op dreef is, stapelen de argumenten zich op en neemt hij zijn publiek steeds verder mee in zijn versie van de feiten. Uiteraard valt hij ook te weerleggen, maar dat is niet de bedoeling. Dit is een spielerei, een oefening in de klassieke inventio zoals ze in de zogenaamde Tweede Sofistiek volop beoefend werd.
 
Het resultaat is best vermakelijk, in die zin dat je zelf een heel eind mee begint te gaan in de redenering. Floris Overduin zorgt hier voor een vlotte vertaling en een uitstekende inleiding. In de eindnoten geeft hij de nodige toelichting, ook bij het verhaal, wat die soms vrij lang maakt. Misschien had hij de relevante info daarover beter in een aparte samenvatting weergegeven. Hoe dan ook, hij is erin geslaagd deze tekst tot een meerwaarde te maken voor meer dan het evidente publiek van classici.
 
Floris Overduin: Dio Chrysostomus. Troje is nooit veroverd!, Damon, Eindhoven 2023, 145 p. ISBN 9789463403443. Distributie EPO

© 2024 | MappaLibri