Met Het
voetkussenboek heeft Jos Vos ongetwijfeld zijn meest persoonlijke werk tot
nu toe geschreven. De titel is duidelijk een verwijzing naar de Japanse
klassieker van Sei Shonagon, Het hoofdkussenboek. Vos publiceerde
de laatste jaren tal van hedendaagse, zeer lezenswaardige vertalingen uit de
Japanse literatuur, waaronder dus ook voornoemd werk. Zijn bloemlezing uit de
Japanse literatuur, Eeuwige reizigers, is evenzeer van
hoge kwaliteit.
Wat fijn is het nu om de man achter al dit werk te leren kennen. We
wisten al dat Vos in Genk opgroeide, na een studie Engelse literatuur in het
graafschap Kent klassiek Japans studeerde en met zijn Japanse echtgenote en
kinderen jarenlang in Japan (meer bepaald in Osaka en in Kyoto) woonde. Het
predicaat ‘Limburger, wereldburger’ was zelden beter op zijn plaats dan bij Jos
Vos. Nu kunnen we, dankzij dit zeer vlot geschreven, schijnbaar uit genummerde
fragmenten opgebouwde Voetkussenboek, kennis maken met de mens achter de vertaler
en literatuurliefhebber.
Zijn jeugd in de Winterslagstraat in de mijngemeente, zijn
tante Josée die hij ook op volwassen leeftijd nog geregeld bezoekt, de
uitstapjes naar Maastricht voor de langspeelplaten en voor de intieme Sterre
der Zee-kapel op het Onze-Lieve Vrouweplein, zijn liefde voor muziek, voor de
poëzie van H. Pernath en voor de boeken van Geerten Meijsing: het komt allemaal
voorbij. In dezelfde levendige stijl die hij in zijn vertalingen hanteert,
neemt Vos ons mee doorheen zijn leven. Dat doet hij aan de hand van
dagboekfragmenten, overpeinzingen, analyses van literatuur en muziek van zijn
voorkeur. Wanneer hij het heeft over zijn liefde voor Frank Zappa en Bach
beschrijft hij de uitvoering door Ana-Marija Markovina van een sonate waarin de
pianist klinkt
‘als iemand die over de straat roetsjt als een kip zonder kop, zich voortdurend
in zijn haar krabt, over zijn voeten struikelt en zich opeens herinnert dat hij
de kat niet heeft uitgelaten, terwijl hij om de zoveel seconden wordt
overvallen door treurige gedachten aan zijn net overleden moeder, wier verjaardag
hij steeds weer vergat.’
Eenzelfde vitaliteit klinkt op elke bladzijde door, al is
de auteur niet altijd even beschrijvend. Zijn persoonlijke notities, die met
een buitengewone natuurlijkheid in elkaar overvloeien, beklijven. Het is dan
ook maar met moeite dat de lectuur onderbroken en het boek even weggelegd kan
worden. En tegelijkertijd zijn zulke onderbrekingen nét goed, omdat de
gedachten ongewild wegdwalen en Vos’ beelden en anekdotes doen mijmeren over de
vraag hoe het leven van iemand zodanig kan evolueren: van spelen in het
Limburgse bos en kampen bouwen, over liefde voor muziek van David Bowie en de
gedichten van Horatius, naar uitgenodigd worden op een internationaal congres
van vertalers waar men vervolgens wordt voorgesteld aan de keizer van Japan,
die bovendien ook nog een gesprek aanknoopte.
Vos meandert in zijn boek van
kunst naar het dagelijks leven en weer terug, en passeert daarbij moeiteloos de
Nishi-Hongan-in in Kyoto, een pre-realistisch schilderij (van William Holman
Hunt) of een Japans herfstlandschap dat afgebeeld wordt op een waaier.
Moeiteloos komen daarbij zijn twijfels, onzekerheden en liefdes voorbij. Dat
doet hij niet zonder humor en zelfrelativering. De afbeelding op de kaft van Het voetkussenboek is daarom ook zeer
raak gekozen: we zien een wat mollige, lezende man, op zijn rug liggend op een
matje in de natuur, een kruik (wijn?) en een vis binnen handbereik. Wat wil een
mens nog meer, zou een spontane gedachte kunnen zijn bij het bestuderen van het
schilderij. Maar ook: herkent Jos Vos hier zichzelf? Of voelde hij een
bijzondere affiniteit met de zeer veelzijdige negentiende-eeuwse schilder-kalligraaf
Tomioka Tessai (geboren in Kyoto)? De Nederlandse vertaling van de titel van
het schilderij (een fragment van een hangende rol) is trouwens ‘Knus en
tevreden in een kalebas’: een heerlijke uitnodiging om aan Het voetkussenboek te beginnen. Op een mooie zomerdag,
heerlijk in het gras, zoals op de afbeelding; of nét warm ingeduffeld in een
dekentje: Het hoofdkussenboek biedt
de lezer een aangename reis doorheen een leven. We kijken uit naar veel meer
van Jos Vos.
Jos
Vos: Het voetkussenboek, De Arbeiderspers, Amsterdam 2024, 436 p. ISBN
9789029552837. Distributie L&M Books
© 2025 | MappaLibri