Children's Literature : Art or Pedagogy?

Scandinavië
De vakliteratuur over jeugdboeken die in Vlaanderen beschikbaar is, komt grotendeels uit het Nederlandse, Engelse en Duitse taalgebied. Doordat er slechts weinig theorie over jeugdliteratuur vertaald wordt, blijft een rijk corpus van teksten over jeugdliteratuur voor de doorsnee Vlaamse lezer ontoegankelijk. Met name de Scandinavische landen kennen op dit moment een bloeiende academische sector in het veld van de jeugdliteratuur, onder andere door het uitwisselingsnetwerk voor jonge onderzoekers Norchilnet, de nationale centra voor jeugdliteratuur in Kopenhagen en Stockholm, alsook door de activiteiten van professoren als Riitta Oittinen in Finland en Sigrun Klara in IJsland. Het is dan ook zeer toe te juichen wanneer af en toe toch wat werk uit Scandinavië vertaald wordt. Dat gebeurde al met de belangrijkste boeken van onder andere Riitta Oittinen, Göte Klingberg en de Zweeds-Russische Maria Nikolojeva. In de NCJ bibliotheek is sinds kort ook Children's Literature: Art or Pedagogy? van Torben Weinreich beschikbaar.

Definitie jeugdliteratuur
Weinreich was de eerste Deense professor in de jeugdliteratuur ooit en leidde jarenlang het gerenommeerde Deense Centrum voor Jeugdliteratuur. Zijn Children's Literature: Art or Pedagogy? vormt een degelijke algemene inleiding tot een aantal vraagstukken rond het concept jeugdliteratuur. Uitgangspunt is de moeilijke vraag hoe jeugdliteratuur gedefinieerd kan worden - het antwoord komt er pas op de laatste bladzijde van het boek. Wie denkt dat hij er met een gemakkelijke omschrijving als "jeugdliteratuur is literatuur voor kinderen" vanaf komt, heeft het vraagstuk onderschat: de definitie van Weinreich beslaat ook daadwerkelijk die hele laatste bladzijde. In de rest van zijn boek bespreekt Weinreich een veelvoud van thema's die bij de definitie komen kijken: reflecties over de manier waarop teksten werken bijvoorbeeld (met verwijzingen naar Eco en Iser), alsook de rol die volwassenen spelen bij de productie en receptie van jeugdliteratuur, of de belangrijkste theorieën rond impliciete lezers (onder andere Gibson, Bateson en Walls). Begrippen als dubbele geadresseerdheid worden op een heldere manier verklaard.

Pedagogie en kunst
In de ondertitel kondigt de auteur aan dat hij de jeugdliteratuur zal belichten vanuit de invalshoeken "art or pedagogy." De nadruk in het werk zelf ligt echter teveel op pedagogie en te weinig op kunst. De lezer moet tot het laatste hoofdstuk wachten tot Weinreich duidelijk maakt wat hij precies verstaat onder kunst. De verhouding tussen kunst en pedagogie wordt kort toegelicht, maar de kritische lezer blijft hier serieus op zijn honger zitten. En hoewel Weinreich het belang van duidelijke definities en onderscheiden tussen begrippen zelf naar voren schuift, verwart hij zelf geregeld het één en ander. Zo wordt het toch vrij specifieke begrip "pedagogy" af en toe gebruikt als overkoepelende term voor elke aanpassing die in een jeugdboek gedaan wordt naar de jonge lezer toe.

Toegankelijk
Het grote pluspunt van Weinreichs boek is zijn toegankelijke schrijfstijl. De vertaling heeft dit mogelijk nog verder in de hand gewerkt - Weinreich maakte die immers zelf, en de meeste auteurs schrijven nu eenmaal wat minder complex in een vreemde taal dan in hun eigen moedertaal. Hierdoor is het boek uitstekend als inleiding voor studenten en geïnteresseerden die nog niet veel achtergrond hebben bij het thema - al blijft enige kritische afstand wel wenselijk. De bibliografie vormt een mooi opstapje naar het iets complexere werk. Vlamingen die geen Deens of Zweeds kunnen hebben hierbij wel het nadeel dat een heleboel van die werken niet vertaald zijn, maar Weinreich verwijst ook veelvuldig naar werken die wel in het Engels en het Nederlands beschikbaar zijn.

Torben Weinreich : Children's Literature : Art or Pedagogy?, Roskilde University Press, 2000, 134 p., ISBN 8778671051
 
Oorspronkelijk verschenen in De Leeswelp 2000

© 2024 | MappaLibri