Favoriet
Van alle sprookjesfiguren die we vandaag de dag nog kennen
is Roodkapje ongetwijfeld favoriet. Je ziet het herkenbare meisje met haar rode
jasje telkens weer opduiken in de reclame, in films en in andere jeugdboeken.
In Vlaanderen verschenen vorig jaar nog twee boeken die de verhaalstof van
Roodkapje recycleerden: Pieter Gaudesaboos
haalde de shortlist van de Gouden Uil met zijn Roodlapje, en ook Edward van de Vendel en Isabelle Vandenabeele werden
alom geprezen voor Rood Rood Roodkapje.
Mantels als metafoor
Catherine Orenstein gaat in haar boek na op welke manieren
de figuur van Roodkapje in de Westerse cultuur telkens opnieuw vorm gegeven
werd. De metafoor die ze daarvoor gebruikt is de kleding die het meisje draagt:
Roodkapje hult zich immers in veel verschillende mantels. Soms moet je die
metafoor heel letterlijk nemen. Orenstein vergelijkt bijvoorbeeld de mode uit
de tijd van Grimm en Perrault, en trekt daaruit conclusies over het heersende
vrouwbeeld. In een recente recyclagevorm draagt Roodkapje dan weer weinig of
geen kleren: het onschuldige meisje op weg naar grootmoeder is immers niet
alleen een favoriet in de kinderkamer, maar ook in de porno-industrie.
De wolf
Bij een gedaanteverwisseling van Roodkapje hoort bijna
automatisch ook een gedaanteverwisseling van de wolf. Want ook hij verschijnt
in vele vormen: van gewiekste verleider of gevaarlijke weerwolf tot bedreigde
diersoort en tragikomische underdog. Interessant is de bespreking van Orenstein
over allerlei mengvormen tussen de wolf en Roodkapje.
Opnieuw vindt ze hiervoor een paar sprekende voorbeelden die
met kleren te maken hebben. In de bewerking van Roald Dahl, bijvoorbeeld, is
het meisje de wolf te slim af en maakte ze van hem een bontmantel. Wanneer
Roodkapje de kleren van de wolf draagt, neemt ze van hem ook een aantal
eigenschappen over, zo argumenteert Orenstein. Hetzelfde geldt misschien ook
voor de wolf, die de kleren van grootmoeder aantrekt. In sommige hedendaagse
bewerkingen blijft deze travestie niet zonder gevolgen voor het karakter van de
wolf.
Culturele klimaat
Als wetenschappelijke studie kan Orenstein niet tippen aan
het grote standaardwerk over Roodkapje: The Trials and Tribulations van Jack
Zipes. Vooral voor de historische hoofdstukken over oudere versies van het
sprookje heeft haar analyse niet genoeg nieuwe elementen te bieden.
Als populair-wetenschappelijk werk heeft Little Red Riding
Hood Uncloaked dan wel weer veel kwaliteiten. Orenstein combineert elke analyse
van een Roodkapje variant met een uitgebreide schets van het vrouwbeeld en het
culturele klimaat waarin de bewerking ontstond. Zo kan je niet alleen lezen
over de losse zeden aan het Franse hof ten tijde van Perrault, maar ook over de
wijzigende houding tegenover verkrachting en mishandeling van vrouwen in de
twintigste eeuw of over de zelfmoordneigingen van de beroemde Engelse dichteres
Anne Sexton, die zich gevangen voelde in haar rol als huisvrouw in de jaren
zestig.
Up to date
Orenstein heeft een vlotte pen, en ze heeft interessante en
vaak sensationele voorbeelden gekozen, die ze op een boeiende manier uitwerkt.
Door het vele fotomateriaal krijg je een duidelijk beeld van de verschillende
verschijningsvormen die Roodkapje in de reclame en de populaire cultuur
aangemeten kreeg. Orensteins boek is bovendien helemaal up to date, met
talrijke verwijzingen naar populaire televisieprogramma's zoals Sex and the
City of Seinfeld.
Sterkte
De diverse interpretaties en bijbehorende
verschijningsvormen van Roodkapje zeggen niet alleen iets over het sprookje
zelf, maar vooral ook over de cultuur waarin de nieuwe vorm gecreëerd wordt.
Orenstein past dit niet alleen toe op de achttiende en de negentiende eeuw,
maar ook en met veel overtuiging op de twintigste eeuw. Dat is ongetwijfeld de
sterkte van haar boek.
Catherine
Orenstein : Little Red Riding Hood Uncloaked, New York: Basic Books, 2002,
289 p., ISBN
0465041264
Oorspronkelijk verschenen in De Leeswelp 2002
© 2023 | MappaLibri