Patrick Conrad is zopas zeventig geworden, en bij die gelegenheid verscheen bij het productieve Gentse Poëziecentrum een integrale bundeling van zijn gedichten. Een dergelijke uitgave was alleszins zinvol, want zelfs bij letterlievenden is Conrad allicht vooral bekend van zijn literaire thrillers en zijn hoogst eigenzinnige films (onder meer Slachtvee en Mascara). Nochtans is Conrad eerst en vooral een dichter.
Veel van zijn werk verscheen echter bij marginale
uitgevers, want pas met de bloemlezing Life
on Stage (1973) bereikte zijn poëzie voor het eerst een groter publiek.
De uitgave van
As is dus zowel literair als
literair-historisch een belangrijke gebeurtenis. Het boek weegt meer dan een
kilo en telt ruim 750 bladzijden. De editie, onder redactie van Matthijs de
Ridder, is sober maar solide, zodat de lezer ruimschoots waar voor zijn geld
krijgt. Behalve alle eerder verschenen dichtbundels bevat het boek ook een
aantal niet eerder gebundelde reeksen, waardoor een overzicht ontstaat tot op
vandaag. De eerste plaquettes van Conrad (het zijn nog geen echte bundels)
staan nog helemaal in het teken van de toenmalige postexperimentele poëzie, met
een overvloed aan beelden die de thematiek vaak verdoezelt. Tegelijk bevatten
ze toch al bepaalde kernelementen van het latere oeuvre. Zo is Conrad van meet
af aan bekoord door het vrouwelijk schoon, dat met een grote sensualiteit wordt
opgeroepen. Zijn vrouwen zijn echte starlets, en het hoeft dan ook niet te
verbazen dat verwijzingen naar de film courant zijn. Idealisering en erotische
aantrekkingskracht gaan daarbij hand in hand. Stilistisch houdt de dichter van
een zeker barok taal- en woordgebruik, een vorm van maniërisme die zeker in
zijn latere Pink Poets-periode tot voortreffelijke resultaten aanleiding zal
geven.
Algemeen
valt op hoe het oeuvre van Conrad gekenmerkt wordt door een soort van
opzettelijke theatraliteit. De dichter vergenoegt zich er niet mee om de
werkelijkheid realistisch te portretteren, hij kiest integendeel voor een
duidelijke stilering. De werkelijkheid wordt uitvergroot zoals in de visuele
cultuur. Ze krijgt vaak melancholische trekken, alsof de uiterlijke schijn de
vergankelijkheid nooit kan verbergen, maar die integendeel extra onder de
aandacht brengt. Glamour is een laag, maar wel een laag die de dichter blijft
fascineren. Dat resulteert in langoureuze, soms nogal wereldvreemde verzen.
Anderzijds valt echter op hoe in dit verzamelwerk ook een beeld verschijnt van
de politieke en maatschappelijke realiteit van de afgelopen halve eeuw. Heel
wat gedichten spelen in op de actualiteit, en meer dan eens neemt de dichter
daarbij een geëngageerd standpunt in.
Opmerkelijk is ook de visuele
inslag van de poëzie zelf. Conrad is niet enkel bij uitstek een nauwlettend
kijker, die in enkele zin een beeld en een sfeer weet neer te zetten, hij
experimenteert ook geregeld met de visualiteit van zijn teksten. De vroege
bundels zijn bijvoorbeeld geïllustreerd (met eigen plastisch werk), terwijl een
boek als Rose mon chameau een
intrigerend beeldverhaal is geworden. Die ‘multimediale’ aanpak is, zeker
bekeken vanuit vandaag, een merkwaardig maar verwaarloosd aspect van zijn
oeuvre. Zo vallen er in dit boek heel wat boeiende dimensies te ontdekken. Het
theatrale van Conrads oeuvre staat bijvoorbeeld het autobiografische niet in de
weg. De recentste bundels, zoals Annalen,
gaan het verst in die evocatie van het eigen leven, maar ook in het vroege werk
vallen heel wat elementen voor een latere biograaf terug te vinden. Ook is de
spanning boeiend tussen het werk van kunstenaars (ook uit vroegere periodes) en
de film als moderne kunstcreatie. Vaak verspringt Conrad van het heden naar het
verleden en weer terug, als om de overeenkomsten tussen ver uit elkaar liggende
historische periodes te onderstrepen. Op die manier kan men zijn werk ook lezen
als een poging om de geschiedenis te transformeren, net zoals de film dat met
het leven doet.
As is in ieder geval een
uitgave die verrast en blijft verrassen. Als dichter blijkt Conrad gevarieerder
en interessanter dan veel mensen dachten. Lang niet alle teksten blijven bij
herlezing artistiek overeind, maar dat was ook niet de ambitie van de
schrijver. Omgekeerd blijf je wel grasduinen in dit fraaie boek, als in een
filmstudio waar achter elke hoek iets nieuws opdoemt. Die verscheidenheid
garandeert, samen met een fors aantal uitstekende regels en teksten, een
amusante en leerrijke leeservaring.
Gent : Poëziecentrum, 2015, 759 p. :
ill. ISBN 9789056551964
© 2025 | MappaLibri