In zijn
debuutroman Tram 83 schetst de
Congolese auteur Fiston Mwanza Mujila het grimmige portret van een groep mensen
wier leven zich afspeelt in het vagevuur. Tram 83 is het centrum van hun
wereld, een café, een donker hol, waar woorden kogels worden, seks gedegradeerd
werd tot een ruilmiddel en humor een middel is om te zalven en te slaan. Het is
een bikkelharde en volstrekt illusieloze realiteit die Mujila ons voorschotelt,
en de stilistisch superieure wijze waarop hij dat doet, maakt van Tram 83 een ware ontdekking.
Het café Tram 83 in Lubumbashi, 'het
stadland' genoemd, functioneert als epicentrum van de roman. Het is een
stamkroeg voor de arbeiders uit de diamantmijnen. Het is er smerig, druk en
altijd open. Hoeren, pooiers, blanke toeristen en zakenlui, kunstenaars,
gelukszoekers vinden er elkaar. De wetten die er gelden, zijn ongeschreven maar
daarom niet minder van tel. Er heerst een apart vocabularium. ‘Kuikens’ zijn
minderjarige meisjes die zich prostitueren in de diamantmijnen, ‘kalefakkers’
zijn jongens die als knecht fungeren in de mijn: allebei zijn het vogels voor
de kat, kansloos opgeofferd in een wereld waarin niks nog lijkt te werken en de
toekomst er ondubbelzinnig zwart uitziet.
Requiem en Lucien zijn de
hoofdpersonages in het boek. De eerste is een fatalist pur sang, brutaal gebekt
en overtuigd van de zinloosheid van alles. Hij draagt bijnamen van Hitler tot
Don Quichot, van Obama tot Dostojevski: een hele pagina gebruikt Mujila om
Requiems indrukwekkende reeks alter ego's te etaleren. Lucien daarentegen is
een schrijver op de dool, tientallen keren in het boek wordt hij aangemaand
zijn theatertekst af te maken maar het komt er niet van, al blijft hij het
proberen. Opgeven behoort niet tot zijn vocabularium, het leven is daarvoor te
heftig.
Dat is
tegelijk wat beide personages gemeenschappelijk hebben: hun liefde voor de
heftigheid, hun eindeloze sturm und drang. Het zijn mensen op hun nulpunt, elk laagje
vernis werd genadeloos weggeschuurd, hun ziel is rauw. Hier is voor mededogen
nog maar weinig plaats. Alles is dringend, belangrijk en onomkeerbaar.
Die verhoogde graad van urgentie is ook de motor én de olie van dit
stormachtige, maar geniale debuut. Mujila's pen is vlijmscherp en trekt met een
nietsontziende rotvaart door de sloppenwijken van Lubumbashi. Het tempo is
hoog, veel tijd voor reflectie of duiding is er niet. Pas wanneer je het boek
uit hebt besef je dat je al die tijd vergat te ademen.
Amsterdam : De Bezige Bij, 2015, 251 p. Oorspr.
titel : Tram 83. ISBN 9789023497561
© 2023 | MappaLibri