Stemmen

Armando heeft zijn hele leven lang protest aangetekend tegen de autoritaire stemmen die mensen het zwijgen opleggen of stigmatiseren. Het is dan ook ironisch dat zijn jongste bundel op de kaft als uitgever ‘Atlas contact’ vermeldt en binnenin ‘uitgeverij Augustus’. Het lijkt erop alsof zelfs de uitgever een al te eenduidige plaatsbepaling heeft willen vermijden.
De obsessies van Armando zijn in de loop der jaren niet fundamenteel veranderd. Structureel kiest hij nog steeds resoluut voor het uitvergroten van fragmenten uit de realiteit om die zo, naar eigen zeggen, te ‘intensiveren’. De dichter is een soort van ooggetuige, maar zijn selectie en zijn weergave zijn uiteindelijk niet neutraal. Zo zijn ook in de gedichten uit Stemmen geweld en dreiging nooit ver te zoeken. Onophoudelijk wordt gerefereerd aan een oorlog die de gangbare manier van denken grondig overhoop haalt; hoewel een en ander gerelateerd kan worden aan de jeugdjaren van de dichter, worden deze herinneringen en indrukken echter fundamenteel getransformeerd tot een dimensie die inherent lijkt aan het menselijke bestaan.
Vooral de stijl die Armando hanteert werkt vervreemdend. Zo wordt de dreiging vaak opgeroepen met concrete details, maar daarbij wordt hoofdzakelijk een anoniem passief gebruikt: de identiteit van de dader blijft zo verborgen. De bundel wemelt van zinnen als ’Er wordt geschoten’ of ‘De ingang wordt bezet’. Die dreiging wordt daarenboven vaak opgevangen via andere zintuigen dan het gehoor, wat de unheimliche sfeer van deze gedichten nog aanmerkelijk verhoogt. Armando maakt daarbij op geniale wijze gebruik van ruimteaanduidingen: via enkele goed gekozen details roept hij een bij uitstek beklemmend beeld op, waarin de personages als het ware tot daders en slachtoffers worden herleid, waarin elke mens een wolf lijkt voor anderen (en soms zelfs voor zichzelf). De mensen worden daarenboven herleid tot stemmen of geïsoleerde lichaamsdelen: ze zijn verbrokkeld en daardoor al even ongrijpbaar als wat hen bedreigt.
Daarbij komt de manier waarop Armando het anekdotische en realistische niveau onophoudelijk overstijgt. Teksten worden enerzijds verbrokkeld tot een aaneenschakeling van ogenschijnlijk losse indrukken waartussen de lezer een verband dient te zoeken. Anderzijds wordt gestreefd naar een taalgebruik dat, in zijn concreetheid, tegelijk een abstraherende indruk kan maken. Deelwoorden, abstracte substantieven en adjectieven en de vele verwijzingen naar schijn en werkelijkheid dragen daar onmiskenbaar toe bij.
Stemmen is geen vernieuwende bundel van Armando. De algemene contouren van zijn werk, en meer nog de concrete beelden en frequente termen, blijven in feite hetzelfde. Tegelijk biedt de bundel, in zijn verscheidenheid en zijn consistentie, wel een voortreffelijk inkijk in de obsessies die dit oeuvre dragen.


Armando , Stemmen, Augustus Amsterdam, 2013, 135 p., € 22,95. ISBN 9789025441197. Distributie: Veen Bosch en Keuning

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2013

© 2024 | MappaLibri