Serge van Duijnhoven is al lang bezig de grenzen tussen poëzie en muziek te slechten. Daartoe werkt hij al geruime tijd samen met het collectief ‘Dichters dansen niet’. Zijn dichtbundels Klipdrift, Bloedtekst en Obiit in orbit werden al gecombineerd met een cd, en voor Vuurproef is het in feite niet anders. De cd bevat een aantal teksten uit de bundel, maar combineert die met ander werk. Opvallend daarbij is de vrij ‘klassieke’ werking van muziek en stem. De voordracht van Duijnhoven is intens, met sterke klemtonen, maar bijzonder helder en verstaanbaar. De dichter articuleert als het ware ieder woord, waardoor de spanning tussen de woorden en de zinnen aanzienlijk wordt vergroot. Alles in zijn poëzie is blijkbaar van waarde. Dat verklaart ook waarom de stem het steevast wint van de muziek, ook al is de wisselwerking tussen beide onmiskenbaar. De muziek fungeert als achtergrond maar ook als tegenstem; soms ondersteunt ze de woorden en de betekenissen van het vers, op andere ogenblikken tracht ze een soort van dissonant tegengeluid te formuleren. Daarbij wordt gebruikgemaakt van klassieke en elektronische geluiden, maar het geheel blijft harmonieus en sterk melodisch. In ieder geval is ‘Dichters dansen niet’ erin geslaagd om een geheel eigen, hoogst functioneel timbre te realiseren.
De bundel zelf oogt ook niet meteen klassiek. Hij heeft wat weg van een uitvergrote cd-hoes. Dat nogal onhandige formaat wordt opgevuld met een reeks losbladige fiches (weliswaar netjes genummerd en van een inhoudsopgave voorzien). Dat past bij de visie van de dichter die zijn teksten enigszins los wil zien van de klassieke boekstructuur, met de vaste opeenvolging van gelijksoortige teksten. Alleen al de typografie is hier sterk wisselend: sommige verzen zijn klassiek afgedrukt, maar bij andere glijden de letters in elkaar of lijken ze in de achtergrond te verdwijnen (fade out). Ook het gebruik van kleur en abstracte fotografische afbeeldingen draagt bij tot de onwezenlijke sfeer. Voor de gewone lezer is het allemaal niet even handig (af en toe is de tekst op de cd zelfs noodzakelijk om het schrift te kunnen lezen), maar het is een interessant experiment dat vooral het mediale karakter van poëzie demonstreert en overstijgt. Poëzie zweeft hier tussen papier en geluid: het is beide tegelijk, hoewel ze de grenzen van elk medium tracht te overstijgen, zo lijkt de boodschap.
In zijn gedichten gaat Van Duijnhoven al even grillig te werk. Sommige teksten zijn haast prozaïsch, andere maken een sterk gestileerde indruk. De dichter tast ook hier diverse mogelijkheden af. Ook thematisch maakt hij gretig gebruik van samples. Het dichterlijke ik verschijnt weliswaar als een subject dat zoekt naar zijn identiteit, maar daarbij wordt allerlei materiaal aangewend: slogans, citaten, clichés en creatieve beelden. Men zou kunnen spreken van een ‘gefragmenteerd’ subject, dat zijn identiteit enkel kan verwoorden in een vreemde taal die nooit pasklaar gemaakt kan worden voor individuele doeleinden. Toch resulteert die werkwijze vaak in sterk autobiografisch aandoende teksten. Het dichterlijke ik stelt zich bij momenten erg kwetsbaar op, zoekend naar intimiteit en oprechtheid. Die kwetsbaarheid wordt echter vrijwel meteen gecounterd door agressieve en kritische uitspraken of door een uitvergroting van het zelf. Geweld en dood zijn hier nooit ver weg. Dat alles maakt deze poëzie tot een lyriek van uitersten, net zoals de dichter zichzelf positioneert in interviews. Gelukkig beheerst Van Duijnhoven ook goed de kunst van de ironie, met effecten die de al te zwarte toon relativeren. Vuurproef lijkt daardoor een perfecte metafoor voor het bestaan zelf.
Serge Van Duijnhoven, Vuurproef, Nieuw Amsterdam Amsterdam, 2014, 36 p., ill. € 19,95. ISBN 9789046816417. Distributie: WPG Uitgevers
Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf cop. 2014
© 2024 | MappaLibri