Met Pierre Mercadier schetst Louis Aragon (1897-1982) het portret van een individualist en cynicus die gegrepen wordt door de figuur van John Law, de uitvinder van het papieren geld. Mercadier wil een biografie aan hem wijden en leest zijn voorwoord voor aan zijn vriend Georges Meyer. Het houdt meteen de relativering in van het fenomeen biografie, romans en zelfs het verschijnsel mens. 'Het dikste boek op aarde brengt een leven […] terug tot minder dan vierentwintig uur leestijd.[...] Wat een armoede![...] Het lijkt me redelijker om te denken dat biografieën wel een goed beeld geven van iemands leven en dat ze aantonen hoe onrealistisch de beelden zijn die wij ons van hem vormen. En zo bestaat het eerste profijt dat een biografie oplevert hieruit, dat ze op het lot der mensen het wrede licht werpt van hun onbelangrijkheid en hun nutteloosheid.[…] Biografieën spelen […] een rol die tegengesteld is aan die van de roman ; en als men mij ook maar enigszins volgt, zal men het met mij eens zijn dat het bestaan van biografieën een duidelijke veroordeling van de roman lijkt te zijn. Maar de romanschrijvers hoeven zich […] geen zorgen om hun broodwinning te maken, want de roman die in elk ander opzicht nutteloos is, houdt toch het nut in stand dat de leugen voor het leven heeft. En dat is een groot nut.'
Zulks geldt uiteraard ook voor Les Voyageurs de l’impériale, het verhaal van een leven dat berust op leugens, onbelangrijk en nutteloos is, maar dat ook wanneer het die leugens afzweert, evenmin iets belangrijks of nuttigs oplevert. Integendeel. Het leven is zoals een rit op de imperiaal, 'reizend in een enorme omnibus die zelf tot rampspoed is gedoemd'.
We volgen Mercadier tijdens het fin de siècle, vanaf de Parijse Wereldtentoonstelling van 1889 tot aan de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog, een weg van hoop naar fiasco. Dat geldt ook voor het leven van de diverse personages dat met grote scherpte en psychologisch inzicht wordt beschreven. Aragon is onbetwistbaar een groot romancier en het is voor deze profetisch-verhalende roman jammer dat hij pas jaren na de oorlog zou verschijnen. Naast het veranderde literaire klimaat speelde zijn reputatie als surrealist, communist en zijn coming-out hem parten. Vandaag is Aragon enkel nog bekend als de auteur van Le con d’Irène, een erotisch kleinood dat oorspronkelijk deel uitmaakte van La défense de l’infini, een roman die hij in 1927 vernietigde. Ten slotte kennen we hem ook als auteur van liedjesteksten zoals Il n’y a pas d’amour heureux, op muziek gezet door Georges Brassens: 'Rien n’est jamais acquis à l’homme. […] Et quand il croit serrer son bonheur, il le broie. Sa vie est un étrange et douloureux divorce.' Dat is eveneens de kern van bestaan van Mercadier.
Hoe wijdlopig ook, en ondanks de zwakkere kanten, blijft De reizigers van de imperiaal een knappe en precieze verbeelding van het fin de siècle, geschreven in een heldere en briljante stijl. En nog knap vertaald ook!
Louis Aragon, De reizigers op de imperiaal, Van Gennep Amsterdam, 2014, 677 p., € 25. ISBN 9789461642516. Vert. van: Les voyageurs de l'impériale door Hannie Vermeer-Pardoen. Distributie: Van Halewyck
Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2014
© 2024 | MappaLibri