Tolbos

Met Tolbos, in oorspronkelijke versie verschenen in 2013 en niet veel later al in het Nederlands vertaald, rondt Irma Joubert de trilogie af rond de Poolse familie Kowalski, die centraal staat in Het meisje uit de trein en de Zuid-Afrikaanse familie Neethling uit Het spoor van de liefde. In Tolbos, zo mochten we verwachten, worden beide families via de kinderen Katrien Neethling en Wladek Kowalski in elkaar verstrengeld. De titel van de roman sluit perfect aan bij het psychologische profiel dat Joubert uittekent voor haar twee hoofdpersonages. In Zuid-Afrika wijst het woord op een struik die makkelijk zijn wortels loslaat en gaat rondtollen, in Polen wordt het plantje met de mooie roze bloemen beschouwd als onkruid en staat het voor alle slechts dat vanuit Rusland komt. Meteen zijn beide verhaallijnen, die aanvangen in 1976 en tot eind van de jaren tachtig lopen, uitgetekend.
Katrien is tien als ze in 1976 hoort van de onlusten in Soweto en de dood van Hector Peterson bij een optocht van schoolkinderen. Wat apartheid betekent en hoe zij zich tegen haar conservatieve familie in engageert in de strijd tegen het regime, vormt een belangrijk thema in dit boek. Parallel aan haar verhaal doet Joubert het relaas van de al even persoonlijk gerichte strijd die Wladek Kowalski voert. Zijn verzet tegen het communisme en de manier waarop hij aansluiting zoekt en vindt bij het arbeidersverzet dat uiteindelijk Lech Walesa aan de macht zal brengen, maakt dat hij voor zijn leven moet vrezen. Hij vindt onderdak bij de Zuid-Afrikaanse tak van de Kowalski’s en zal daar Katrien ontmoeten. Hoe beiden naar elkaar toe groeien, hoe beiden omgaan met het verraad waarmee ze persoonlijk, zij het op verschillende domeinen, werden geconfronteerd, hoe ze op zoek zijn naar een individuele verantwoording van de keuzen die hun levens hebben bepaald, wordt tegen de achtergrond van de bewogen jaren in het Zuid-Afrika van de jaren tachtig in een breed uitlopend verhaal aangereikt.
Joubert brengt precies die historische feiten te berde die het verhaal van twee mensen op een universeel niveau tilt. Over keuzen bijvoorbeeld luidt het: ‘Oppervlakkig gezien heeft een mens die altijd, maar vanbinnen soms niet.’ En aan het slot van de roman identificeert Joubert zich met haar personage Katrien: ‘Misschien’, zegt Katrien, ‘ga ik ooit een boek schrijven over de jaren tachtig, vanuit het perspectief van een gewone Afrikaanse jongere uit een goede Boerenfamilie; het hele verhaal vanaf de gebeurtenissen in Soweto in 1976 tot aan de volledige politieke vrijheid die er uiteindelijk zal komen.’ Aan deze verzuchting danken we Tolbos, een roman die in zijn traditionele aanpak een stevig verhaal oplevert.

Irma Joubert, Tolbos, Mozaïek Zoetermeer, 2014, 425 p., € 21,9. ISBN 9789023994565. Vert. van: Tolbos door Dorienke De Vries. Distributie: Zwaan bvba

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2014

© 2024 | MappaLibri