Freek

Freek schetst een beeld van cabaretier Freek de Jonge. Historicus en journalist Rob Hartmans tracht in zijn overzicht te beschrijven hoe de goegemeente vond dat De Jonge, die aanvankelijk optrad met Bram Vermeulen als het duo ‘Neerlands Hoop’ en later een solocarrière begon, evolueerde van links, scherp en uitdagend naar rechts en moraliserend. Hartmans wilde nadrukkelijk geen biografie schrijven; hij concentreerde zich op de toon van de programma’s die Freek schreef.
Natuurlijk kan hij daarbij niet helemaal ontsnappen aan het leven van de Zaankanter; het is de grond van waaruit diens ideeën voor zijn werk konden groeien. Hartmans baseert zich in de beschrijving van die kant van het verhaal vrijwel geheel op De Jonges eigen, grotendeels autobiografische roman Zaansch Veem (1987). In de verdere hoofdstukken laat de geschiedkundig journalist uitgebreid zijn licht schijnen op de maatschappelijke context waarin zijn programma’s ontstonden, zoals Bloed aan de Paal (1978, met Bram Vermeulen), naar aanleiding van het wereldkampioenschap voetbal in het dictatoriale Argentinië waaraan Nederland mee deed of bijvoorbeeld De Stemming (2012, solo), naar aanleiding van de (toen) aanstaande verkiezingen.
Freek kan zo beschreven worden als een verhalend overzicht van de programma’s die Freek de Jonge tijdens zijn carrière maakte. Hartmans maakt hierbij veelvuldig gebruik van al vroeger gepubliceerde interviews met De Jonge. Hoewel achterin uitgebreid verwezen wordt naar allerlei sociologische en historische werken waarvan hij gebruikgemaakt heeft, blijkt zijn lectuur daarvan niet helemaal uit de fragmenten over de tijdsgeest van pakweg 1950 tot vandaag. Iemand die deze periode bewust beleefde en daarbij ook nog eens goed de kranten las, zou eenzelfde beeld van de maatschappij hebben kunnen geven.
Vernieuwing brengt Hartmans dus niet. Wel toont hij nogmaals en overtuigend het engagement van Freek de Jonge aan, alsook wat het begrip vrijheid (van meningsuiting) doorheen de jaren inhield, en hoe De Jonge daar vorm aan wilde geven.
Interessant is ook hoe Hartmans de perceptie van hoe 'het volk’ de opinies van De Jonge, zoals geuit in de media, ervaart. Wat ligt ten grondslag aan die vermeende ruk naar rechts (wat hem door velen verweten wordt) en vanwaar de gespannen verhouding tussen Freek De Jonge en Youp van ’t Hek of andere jongere collega’s?
Maar echt diepgravend is de analyse van Rob Hartmans toch niet. Wellicht heeft de zeventigste verjaardag van zijn onderwerp hem aan het werk gezet, maar het is een gemiste kans om geen grondiger werk af te leveren — ik ga dan nog niet in op kleine feitelijke onvolkomenheden zoals waar De Jonghe een bepaalde melodie vandaan heeft. Hartmans had bijvoorbeeld ook meer aandacht kunnen besteden aan de prachtige decors die zijn shows opvrolijken, of aan zijn opvallende kledij.' Waar liggen de verbanden tussen zijn programma’s? Wat zijn de centrale thema’s? Op zulke vragen ontbreekt het antwoord.
Freek is dus een interessant achtergrondboek, dat vooral voor de huidige generatie, betekenis zal hebben en duiding zal bieden.


Rob Hartmans, Freek, Ambo /Anthos Amsterdam, 2014, 214 p., € 18,99. ISBN 9789026327193. Distributie: Veen Bosch en Keuning

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2014

© 2024 | MappaLibri