De berghollander

Het eerste woord van deze bloemlezing met prozateksten, een toneelstuk en vijf essays is 'reizen', de laatste zijn 'land van herkomst'. Die woorden typeren het werk van Yoko Tawada (°1960). Ze is in Tokio geboren, studeerde er Russische letterkunde en woont sinds 1982 in Duitsland. Ze schrijft zowel in het Japans als in het Duits en haar werk werd in beide landen meermaals bekroond. Ook in haar teksten botsen voortdurend verschillende culturen op elkaar. Dat zorgt bij haar niet zozeer voor een exotische sfeerschepping; het brengt vooral een diepgaande vervreemding teweeg. De schrijfster lijkt zich steeds bewuster te worden van de waarnemingswijzen die haar door opvoeding, traditie, lectuur en studie zijn ingeprent. Haar kijkkaders lijken elkaar dikwijls uit te sluiten, waardoor haast niets meer vanzelf spreekt. De drie prozastukken waarmee de keuze uit haar Duitse oeuvre opent, zijn een mengsel van reisverslag en droom. 'Waar Europa begint' evoceert in fragmenten, observaties, herinneringen en reminiscenties aan mythen en sprookjes de fysieke en mentale verplaatsing van Azië naar Moskou. 'Repulsion' beschrijft de deelname van een jonge Japanse aan een congres in Duitsland. Ze wordt op sleeptouw genomen door een student uit Bochum. Het navrante verhaal van het begin van hun relatie ? meer ontzetting dan intimiteit ? eindigt in een vlucht. 'Bioscoop van de nacht', literair het origineelst, voert de vervreemding voor ogen die de ik ervaart wanneer ze in het Kaapstad van na de apartheid haar eerste lessen Afrikaans gaat volgen. Het toneelstuk 'Deshima, een Hollandse stad in Japan' lijkt in zijn harde overgangen tussen de zinnen op een tekstmontage.
Boeiend maar grillig van opbouw zijn Yoko Tawada's essays. Ze verdiepen zich onder meer in de vreemde metamorfosen die namen in andere culturen kunnen ondergaan, omdat ze anders geschreven of uitgesproken worden. Andere thema's zijn: de stem in een eigen en vreemde taal, maar ook de taal van de vogels: 'Wie een vreemde taal spreekt, is ornitholoog en vogel tegelijk.' Voorts essayeert Tawada over schriftsystemen en de gevolgen voor de leeservaring, over de fysionomie van mensen en dieren en (een kernthema) de gedaanteverwisseling, en tot slot over nationaal gevoel, de 'westerse' traditie ('het beeld van het Oosten is heel West-Europees'), regionalisme en globalisering. In een uitgebreid nawoord, dat bij dit in meerdere opzichten verwarrend schrijverschap geen overbodige luxe is, belichten vertaalsters Betina Brandt en Désirée Schyns hoe Yoko Tawada het bestaan van een heel andere taal (en dus waarnemingswijze) in haar werk voelbaar maakt en hoe zij zelf zijn omgesprongen met de vertaalproblemen die deze teksten vol ? ook talige ? transgressie meebrengen. Dit bevreemdende proza, waarvan de springerigheid soms wel eens irritant wordt, kreeg een strakke, originele vormgeving. Omslag en typografie zijn ongewoon mooi.

Yoko Tawada, De berghollander, Voetnoot Amsterdam, 2010, 157 p., € 17,5. ISBN 9789078068457. Vert. door Brandt, Bettina / Schyns, Désirée

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2010

© 2024 | MappaLibri