Verborgen boeken

Op gedegen onderzoek en teruggevonden oude documenten gebaseerd, doen Willem van Toorn, Arjen Fortuin en Hugo van Doornum in drie hoofdstukken uit de doeken hoe Em. Querido's Uitgeverij in de schoot van uitgevers Van Holkema & Warendorf werd opgericht in 1915, wat de invloed van de Tweede Wereldoorlog was en hoe het schrijvershuis daarna evolueerde.
  Van Toorn beschrijft de beginperiode en de oprichting van Querido Verlag, dat al vanaf 1933 onderdak bood aan Duitse schrijvers, onder wie Klaus Mann en Joseph Roth, die door het nazi-regime vervolgd en verboden werden. Daarna gaat Arjen Fortuin, biograaf van Geert Van Oorschot, dieper in op de belangrijke rol die Van Oorschot speelde in het voortbestaan van de uitgeverij tijdens de Tweede Wereldoorlog. Later zou hij een eigen uitgeverij beginnen. Van Oorschot ageerde als zaakwaarnemer/bedrijfsleider tijdens de oorlog, omdat het voor Emanuel Querido, die van Joodse afkomst was, onmogelijk was zijn werk voort te zetten. In de nalatenschap van Van Oorschot werden ook  tal van persoonlijke documenten van het echtpaar Querido teruggevonden. Emanuel en Hillie Querido kwamen in 1943 om in het vernietigingskamp Sobibor. Het laatste hoofdstuk van het boek is vooral zakelijk van aard: hoe zette voormalig medewerkster en rechterhand van Emanuel Querido, Alice van Nahuys, de uitgeverij verder en hoe zag het financiële plaatje eruit?  
 
Onvermijdelijk is er hier en daar een kleine overlapping in de hoofdstukken, maar storen doet het niet; een kleine herhaling helpt de lezer om de feiten te plaatsen, of vanuit een ander oogpunt te bekijken, wat maakt dat je een geschakeerd beeld krijgt. Interessant is ook hoe in een sfeerbeschrijving de stijgende populariteit van het boekwezen in die oorlogsjaren door de heren (boek)handelaren wordt gezien – er wordt openlijk gesproken over de vulgarisatie van het boek en de ‘sinterklaasdrukte’ die het hele jaar lijkt aan te houden ('Het lijkt hier wel een warenhuis!' moet een van hen hebben uitgeroepen). De aansprekende, vlotte schrijfstijl van vooral Van Toorn en Fortuin maken de lectuur erg aangenaam.
  
Verborgen boeken biedt een helder inzicht in het grote belang van uitgeverij Querido voor de Nederlandstalige literatuur en voor exil-auteurs. Dankzij een uitgekiend en vooral gewaagd beleid van zaakwaarnemer Geert Van Oorschot bleef een deel van de boekenvoorraad gespaard van vernietiging. Ze werden na lang speurwerk door Alice van Nahuys na de oorlog teruggevonden in politieloodsen en drukkerijen.
 
Verborgen boeken is van literair en historisch belang, mede door de publicatie van recent teruggevonden materiaal. Het is een zeer verzorgde uitgave met een ruime selectie foto's en een uitgebreide lijst van teruggevonden documenten. Het kostbare kleinood kan natuurlijk onafhankelijk gelezen worden door zij die interesse hebben voor de geschiedenis van de uitgeverij, maar het komt beter tot zijn recht als aanvulling op Emanuel Querido 1871-1943 : een leven met boeken, Willem van Toorns biografie over Emanuel Querido.
  
Amsterdam : Querido 2015, 140 p. : ill. ISBN 9789021458083

© 2024 | MappaLibri