De 58-jarige
schrijver Axel Borg zoekt de eenzaamheid op van het Deense Oostzee-eiland
Christianso om er eindelijk – hij heeft als auteur nooit echt succes geboekt,
daarom waren zijn romans te doordacht ‘literair’ gemaakt –het Werk te schrijven
waarvan hij altijd al heeft gedroomd. Atte Jongstra neemt uiteraard de
gelegenheid te baat om een aantal ideeën over het schrijven neer te zetten. Zo
luidt het op zeker moment:‘Soms dacht Axel: ik
ben te laat geboren. Niet vanwege valse nostalgie of criticasters, maar omdat
zijn vak de laatste jaren minder werd gewaardeerd. Literaire plaatjesalbums
moest je produceren, waar men een film kon van maken. Niks beschrijven, actie!’
Gaandeweg de
roman neemt de actie op ‘het eiland waar nooit iets gebeurt’ toe en neemt
Jongstra zijn lezers mee in een regelrechte thriller, die meer dan een gewoon
rechttoe rechtaan verhaaltje wordt, maar mede door de breed uitdijende
thematiek wel eens de definitie van het ‘misdaadverhaal’ zou kunnen herijken.
Hoe klein de leefgemeenschap op Christianso ook is, iedereen lijkt er wel een
verborgen agenda op na te houden. De lezer maakt kennis met een aantal onder
ingezetenen: het echtpaar Jorgensen, dat het hotel uitbaat, de hellingbaas
Mikkelsen, die in een bijbels-profetische taal dialogeert met predikant Kjaer,
die nota bene purperen en lila groenten kweekt, verpleegster Mette, die de
hoogste nood moet lenigen als ergens iemand gekwetst is geraakt… En dan zijn er
de ‘toevallige’ eilandbezoekers: De Française Delphine die haar huwelijk is
ontvlucht en nu via haar seksuele escapades onder meer voor Borg tot inspirerende
muze hoopt uit te groeien. Er is de ‘rechercheur des vaderlands’ Vilhelm die
misdaad kan waarderen als een kunstvorm, maar tijdens zijn vakantie op
Christianso moet vernemen dat hij wegens eerder begane fouten waarbij hij het
onderzoek manipuleerde, definitief op non-actief zal worden gesteld. Er is
‘Dutch’ die op de loop blijkt voor de wraakneming van zijn vroegere kompanen in
de misdaad… Als met stukken en brokken (letterlijk ook!) een lichaam wordt
gevonden, gaan de poppen aan het dansen en wordt zowat iedereen meegesleurd in
een draaikolk van verdachtmakingen, groots opgezette tussenkomsten van de nationale
veiligheidsdiensten, slachtoffers die hoe dan ook vallen…
Jongstra heeft zijn roman opgebouwd uit elkaar razendsnel
opvolgende ultrakorte hoofdstukken, een keuze die de leesbaarheid uiteraard
bevordert. Boven de motieven die de roman binnen het genre van de misdaadroman
plaatsen, speelt ook de omkaderende thematiek van de teloorgang van de Oostzee
mee. Dat de Russen met hun overvliegende straaljagers uit zijn op provocatie,
duidt erop dat het gebied een potentieel kruitvat blijft op geopolitiek vlak.
Maar meer nog vraagt Jongstra aandacht voor de milieuramp die zich onomkeerbaar
en steeds nadrukkelijker herkenbaar voltrekt. Als er dan nog vis gevangen
wordt, dan blijkt die vergiftigd en een regelrechte bedreiging voor de
consument. Op dit niveau blijkt de titel van de roman bijzonder goed gekozen:
de ‘open zee’ plaatst de afgeslotenheid van het eilandje in perspectief, maar
suggereert evengoed vanuit tegenlicht de teloorgang van de Oostzee. Of: de
‘ontschepping’ waarover Axel het heeft als hij beslist heeft zijn roman – het
Werk – te schrijven. Atte Jongstra heeft een staaltje van literair vakmanschap
afgeleverd.
Amsterdam : De Arbeiderspers 2016, 270 p. ISBN 9789029505130
© 2023 | MappaLibri