Hier zijn is heerlijk

De Franse schrijfster Marie Darrieussecq oogstte veel lof met romans als Tom est mort (2007), waarin een moeder over de dood van haar jonge kind vertelt, en White (2003), over liefde en isolatie op de Zuidpool. Terugkerende thema's in haar werk zijn de dood, de leegte, kinderen en spoken. Het is dan ook niet vreemd dat ze vanaf de eerste kennismaking met het werk van de jonggestorven Duitse schilderes Paula Modersohn-Becker (1876-1907) gefascineerd raakte door haar leven en werk. 

Darrieussecq ging op onderzoek uit, bezocht depots, las brieven en dagboeken. Uiteindelijk adviseerde ze bij de organisatie de eerste overzichtstentoonstelling in Frankrijk over Modersohn-Becker, in het Musée d’Art moderne de la Ville de Paris. Tegelijkertijd schreef ze een beknopte biografie over het bijzondere leven van deze voorloopster van het expressionisme, Hier zijn is heerlijk. Beide activiteiten – zowel het schrijven van de biografie als het mee realiseren van de tentoonstelling – maken voor Darrieussecq deel uit van 'hetzelfde liefdevolle gebaar', aldus de schrijfster.

Paula Modersohn-Becker is afkomstig van het platteland maar wil op jeugdige leeftijd maar één ding: schilderen. En dan niet de traditionele landschappen of portretten, maar 'volgens haar gevoel', een nieuwigheid in haar tijd. Het feit dat ze dat als vrouw wil doen, en de wens van haar vader een traditioneel dienend beroep te kiezen niet volgde, maakte haar leven niet eenvoudig. Ze trouwde met Otto Modersohn, een Duits kunstenaar, maar reisde veelvuldig naar Parijs, om haar schildertechnieken bij te schaven. Onvermijdelijk vertroebelde de relatie met haar echtgenoot. Na haar voortijdige dood blijft een kleine maar zeer waardevolle collectie achter, gedecimeerd door het nazi-regime.

Hier zijn is heerlijk is een mengeling geworden van biografie en commentaar: Darrieussecqs beschrijving van haar eigen zoektocht naar informatie over Modersohn-Becker en haar analyse die kunstcritici over Paula Modersohn-Beckers werk maakten. Al van bij de aanvang wordt de aandacht van de lezer vastgehouden door de vreemde, mysterieuze sfeer die rondom het huis van het echtpaar Modersohn-Becker hangt. Darrieussecq beschrijft hoe zij zelf het bezoek aan het voormalige woonhuis van de kunstenaars ervaart:

‘Een afgesloten, grijsgeverfde deur leidde naar een verdieping die in mijn verbeelding bewoond werd door spoken.’

En verder gaat het, over haar 'gruwelijk lelijke' graf, bestaande uit een grote zerk van graniet en baksteen, een halfnaakte liggende vrouw met een baby op haar buik – alsof óók de baby overleden is (in het beeld herkennen we meteen een van Paula's meest iconische schilderijen, Liggende Moeder Met Kind'). Modersohn-Becker overleed namelijk luttele dagen na de geboorte van haar enige dochter. Erg wrang, want de afwezigheid van een (eigen) baby is een terugkerend motief in haar werk.

Darrieussecq beschrijft vervolgens in korte paragrafen het leven van de schilderes, haar ontmoetingen in de kunstwereld en haar vriendschap met Clara Westhoff, de latere echtgenote van Rainer Maria Rilke. Liefde is een belangrijk thema in het leven van Modersohn-Becker én in het werk van Darrieussecq. Om dat te illustreren citeert de schrijfster ruimhartig uit de vele brieven die Paula Modersohn-Becker naar haar familie en haar vriendin Clara stuurt, maar ook uit literaire werken van auteurs als Virginia Woolf.

Eerder dan een droge, feitelijke biografie is Hier zijn is heerlijk net een roman gecomponeerd op de tonen van het oeuvre van Marie Darrieussecq. Het compacte boek nodigt de lezer uit (opnieuw) grondig naar de schilderijen van Modersohn-Becker te kijken. Dat kan al dankzij de prachtige kleurenillustraties en foto's uit de diverse archieven die in de roman zijn opgenomen. Maar zeker ook maakt de levensbeschrijving nieuwsgierig naar het andere werk van Darrieussecq – meermaals bekroond met de Prix Goncourt en de Prix Médicis.

Hier zijn is heerlijk is een prachtig boek over een buitengewoon boeiende vrouw met een opmerkelijk knap oeuvre. Geschreven in de tegenwoordige tijd stap je als lezer mee op de trein naar Parijs, zie je de streken van het schilderij dat ze aan het maken is. Marie Darrieussecq heeft een pareltje achtergelaten, even levenskrachtig als het oeuvre van Paula Modersohn-Becker zelf.

Marie Darrieussecq: Hier zijn is heerlijk, De Arbeiderspers, Amsterdam 2017, 160 p.
ISBN 9789029510790. Vertaling uit het Frans van Être ici est une splendeur. Distributie: L&M Books

© 2023 | MappaLibri