Wij waren hier eerst

9+ - In Een aap op de wc (2015) schrijft Joukje Akveld over de dieren in de Rotterdamse dierentuin tijdens de bombardementen in de Tweede Wereldoorlog. Wij waren hier eerst gaat opnieuw over hoe het lot van dieren in hoge mate bepaald wordt door mensen. De titel laat al vermoeden dat de mens-dierrelatie al eens conflictueus verloopt en de achterflap geeft meteen de teneur aan: ‘als de mens jouw favoriete dierensoort is, is dit geen boek voor jou.’
 
Akveld reisde in 2015 op een vrachtschip af naar Zuid-Afrika. Ze wilde schrijven over de botsing tussen mens en dier daar waar de wildernis nog vlakbij is. Ze doorkruiste vier maanden lang het land van zuidwest naar noordoost en bezocht er zo’n twintig wildparken en refuges voor wilde dieren.
 
Je kunt stellen dat de botsing tussen mens en dier er altijd al was, in Zuid-Afrika zowel als overal ter wereld. Maar ondanks het feit dat er gejaagd werd, was het dierenbestand niet bedreigd en was er ruimte genoeg voor iedereen. Ook toen de wildernis langsom meer moest wijken voor landbouw en veeteelt, bleef de schade relatief beperkt. Het is pas met de komst van de Europeanen in Afrika dat er problemen ontstonden die tot op vandaag niet zijn opgelost. Behalve dat de mens veel meer ruimte inneemt dan het dier kan hebben, zijn dieren ook slachtoffer van vervuiling, winstbejag, onwetendheid, bijgeloof en noem maar op.
 
Nooit is de tol zo hoog geweest. De botsing heeft vele gezichten en Joukje Akveld zorgt voor diverse en genuanceerde verhalen over mensen die de kant van de dieren kiezen. Ze vertelt over ‘bavianendame’ Jenny, die opkomt voor dat ‘ongedierte’ van een baviaan, die de toeristen besteelt waar ze er bij staan. Over Krystle en André die de wilde hond in bescherming nemen omdat iederéén hem weg wil want hij valt het vee aan - terwijl het misschien de hyena, de jakhals of de aardwolf was. Slechts weinigen blijken immers te weten hoe een wilde hond er uitziet. Ze vertelt over de mens die uiterst dodelijk is voor de cheeta, zelfs als hij er niet op jaagt, omdat hij hem te weinig ruimte gunt. Over de botsing tussen een oude dame en een dodelijke cobra, en dat die goed meeviel, want de cobra leefde jarenlang in haar zonder dat ze het wist. En wat te denken van het feit dat in Afrika meer mensen sterven door een ‘mensenbeet’ dan door een slangenbeet?
 
Bescherming van dieren loopt er soms ook op uit dat er op een bepaald moment te veel zijn op een plek. Neem nu de leeuwen, daar zijn er genoeg van, die laten zich namelijk makkelijk fokken. Of wacht even, over ‘bescherming’ gaat dit niet, wel over grof geld verdienen: die gefokte leeuwen zijn uitstekend voor de toeristenindustrie. Wie wil nu niet graag met een welp op de foto? En als de aaibaarheid er af is, worden deze makke roofdieren op omheinde terreinen losgelaten voor de ‘ingeblikte jacht’. Rijkelui met een geweer betalen er veel geld voor om met een trofee naar huis te kunnen. Fijne jagers zijn dat, die een leeuw neerleggen die toch niet weg kan, die misschien zelfs op zijn belager afkomt omdat hij denkt dat hij eten brengt…
 
Dertien diersoorten behandelt Akveld en allemaal zijn ze door de mens in nood geraakt. Ze tekent met zin voor nuance de specifieke situatie van de dieren uit en informeert breed. Je komt te weten waarom cheeta’s in tegenstelling tot andere grote katten overdag jagen, waarom wilde honden hun prooi niet doden maar levend verscheuren, dat de grootste vijand van het nijlpaard… het nijlpaard is, waarom gieren naar (schone) babybilletjes ruiken en je best niet door een hoop olifantenpoep rijdt. Wetenschappelijke uitleg laat ze samengaan met verklaringen van diergedrag uit Afrikaanse volksverhalen, je krijgt safaritips en informatie in de marge van het hoofdverhaal.
 
Akvelt toont een duidelijk en overtuigend engagement, maar ze blijft zelf wel op de achtergrond. Ze is een onzichtbare getuige van botsingen tussen mens en dier in Zuid-Afrika, de ‘fly on the wall’ zeg maar. Ze laat mensen uit wildparken en opvangcentra aan het woord en maakt reportages op locatie. Spannende, scherpzinnige teksten in een sprankelende taal, die baden in een sfeer van avontuur. De informatie die ze optekent, is persoonlijk, op mensenmaat en karaktervol. Alle verhalen zijn confronterend, maar iedereen die zich het lot van de dieren aantrekt, is ook hoopvol. Allen zijn ze Anita Roddick indachtig, die zei: ‘Als je denkt dat je te klein bent om een verschil te maken, probeer dan eens naar bed te gaan met een mug.’  
 
Joukje Akveld, Piet Grobler (ill.): Wij waren hier eerst, Gottmer, Haarlem 2017, 224 p. ill.  
ISBN 9789025766498. Distributie L&M Books 

© 2024 | MappaLibri