9+ - Niemand geschikter dan Joke van
Leeuwen om je alleen al met een titel aan het denken te zetten. Nu is later vroeger prikkelt de
verbeelding en belooft het thema ‘tijd’ vanuit andere, of minstens meer,
perspectieven te bekijken dan wat voor de hand ligt. Ook haar eerdere
informatieve boeken zoals
Waarom een
buitenboordmotor eenzaam is en Een
halve hond heel denken belichtten het centrale thema,
respectievelijk taal en kijken, zoals alleen Van Leeuwen dat kan: helder,
informatief én zoekend, filosofisch, grappig en afwisselend in woord en in
beeld. Al die elementen gelden ook voor Nu
is later vroeger, zij het niet altijd even sterk uitgewerkt.
In achttien korte hoofdstukken komen
allerhande aspecten van tijd en tijdsbeleving aan bod: het ontstaan van de
kalender, klokken, onze tijdrekening, tijdzones, leeftijd, de biologische klok…
Onderwerpen die omwille van hun afwijkende of wat rebelse karakter Van Leeuwen
op het lijf geschreven zijn, komen – helaas – slechts beperkt aan bod in de
laatste hoofdstukken. Dan heeft ze het over tijd in kunst, over denken over de
toekomst en over tijdsdruk. Van Leeuwen put uit filosofie, geschiedenis,
wetenschap, kunst en eigen ervaringen om inzichten en weetjes over te brengen
en combineert daarbij als vanouds woord en beeld, zowel illustraties van eigen
hand als foto’s van artefacten of kunstwerken.
Voor een beknopt boek als dit is dat een
berg informatie, waardoor ideeën vaak nogal springerig aan elkaar worden geregen.
Sommige ideeën kregen niet de aandacht die ze verdienden of nodig hadden voor
een goed begrip. Zo wordt de tijd die Kairos uitdrukt nogal terloops vermeld,
aan de hand van de haarlok en gevleugelde voeten waarmee de godenzoon wordt
afgebeeld, en blijft die buiten beeld wanneer het veel later gaat over de tijd
die je nodig hebt om creatief te denken. Elders voegt Van Leeuwen een stuk toe
over het feit dat ze ‘vooral over beroemde mannen’ vertelt, terwijl er ‘ook
heel knappe vrouwen’ bestaan. Hoe belangrijk die toevoeging ook is, hoe zij
precies past binnen het thema ‘tijd’ wordt niet expliciet gemaakt.
In al die bladzijden komt Van Leeuwen
nauwelijks tot het ontwrichtende taal- en betekenisspel dat haar schrijven
anders zo markeert. De vele gags zijn dan ook het meest typerend, en een leuke
afwisseling in de stortvloed aan informatie. Zij doen wat de tekst alleen niet
kan: woordbetekenissen in vraag stellen en het schijnbaar absolute relativeren,
zoals in het (niet geheel onherkenbare) ‘Kunnen jullie eens ÉÉN MOMENT stil
zijn!’ of de grappige verbeelding van de man die niet ‘gemiddeld’ wil leven.
De niet geheel overtuigende vormgeving
gebruikt de streepjes van digitale klokken voor paginanummers en
hoofdstuktitels. Bij die laatste staat dat de leesbaarheid wel eens in de weg.
Spijtig ook dat de beeldkwaliteit van de illustraties zo ondermaats aanvoelt.
De gepixelde lijnvoering van de originele illustraties mag dan een esthetische
keuze zijn (die bijvoorbeeld ook Ergens
typeert), ook sommige van de overgenomen foto’s zijn van bedenkelijke
kwaliteit. Het zou de bedoeling kunnen zijn lezers er zo op te wijzen dat elk
beeld ‘gemaakt’ is, maar het is maar de vraag of dat ook zo werkt.
Wie meer wil weten over ‘tijd’ vindt in Nu is later vroeger een veelheid aan
informatie, vlot en met lichtheid en humor verteld. Van Leeuwen heeft voldoende
vakmanschap om zich van die taak uitstekend te kwijten. Toch is het spijtig dat
een auteur die erin slaagt met haar fictie zoveel vastgeroeste of ‘evidente’
ideeën op losse schroeven te zetten, in dit informatieve boek zo stellig uit de
boek komt. Zoals ze zelf in de slotbladzijden aangeeft, zijn ‘[v]oor werk waarbij je ideeën wil krijgen
en veel nadenkt zulke vaste schema’s en werktijden niet echt handig.’ Had dit
boek nu toch maar wat meer tijd gekregen om te rijpen.
Joke van Leeuwen: Nu is later vroeger. Een
boek over de tijd, Querido, Amsterdam 2018, 122 p. Ill. ISBN 978902141430.
Distributie L&M Books
© 2025 | MappaLibri