12+ - Precies 25 jaar
geleden debuteerde de toen nog onbekende Bart Moeyaert met Duet met
valse noten. Van een eerste verkoopsucces - de eerste druk was in vier
maanden uitverkocht - werd het boek een longseller van formaat: 25 jaar en
40.000 verkochte exemplaren later verschijnt nu de 15e herdruk en tevens
jubileumuitgave bij uitgeverij Querido. Maar overtuigt Duet met valse noten
nog, 25 jaar na publicatie? Blijft deze klassieker leesbaar voor een jonge
generatie, die een andere invulling geeft aan de begrippen 'verliefdheid',
'trouw' en 'erotiek'?
Het hoofdthema van
de roman is even universeel als alledaags: een innige verliefdheid tussen twee
adolescenten, Lander en Liselot, van de eerste blikken "tot de laatste
schok". Wie zich waagt aan dergelijke
grote gevoelens komt in het vaarwater van talloze andere (jeugd)romans, en moet
zich via vertelperspectief, compositie en literaire stijl proberen te
onderscheiden. Precies daarin ligt Moeyaerts grootste sterkte: zijn debuutroman
biedt een even indringend als oprecht portret van de eerste liefde. Het
goedgekozen alternerende vertelperspectief laat beurtelings Lander en Liselot
als handelende ik-vertellers aan het woord. Twee personages van vlees en bloed,
die elkaar op school leren kennen en langzaam maar zeker naar elkaar
toegroeien. De voorzichtige integratie in elkaars leven wordt met een minimum
aan woorden voelbaar gemaakt. Haarfijn brengt Moeyaert hun gevoelens, gedachten
en verlangens in kaart. In deze passages toont zich reeds een aanzet tot de
huidige schrijver die schrapt en schaaft, wikt en weegt, zijn woorden
zorgvuldig kiest.
Des te schrijnender komen de eerste 'valse' noten in de liefdescantate.
Zoals zo vaak begint het met een klein en onschuldig voorval, maar
gebeurtenissen escaleren door wederzijdse koppigheid. Het verhaal werkt
langzaam maar zeker naar een groots opgezette apotheose toe, die in het felle,
opgejaagde vertelritme knap weerspiegeld wordt. Na een fikse woordenwisseling
keert Liselot haar geliefde verbouwereerd de rug toe, waarna ze door een auto
wordt aangereden. Liselot raakt blijvend verlamd. Lander kan noch de psychische
druk noch de schuldvraag langer aan en beide jonge mensen groeien uit elkaar.
Moeyaert overtuigt met een diepgaande analyse van gevoelens als schuld,
onzekerheid en onbegrip. Een mooie gedachte van Liselot ? "Onze gevoelens
waren dezelfde, gevoelens die niet verwoord hoefden te worden" ? vormt
meteen ook een spiegel voor de stijl: liefde, verlangen, wanhoop en haat. Pas
naar het einde toe ontstaat een voorzichtige nieuwe toenadering, al ontwijkt de
auteur een suikerzoet happy end. Deze story kan nog alle kanten uit.
In een uitvoerig
geïllustreerde uitleiding verhaalt Moeyaert de ontstaansgeschiedenis van het
boek en de eerste kiemen van zijn schrijverschap. Tegelijkertijd kent deze
uitleiding een persoonlijke touch doordat de auteur terugblikt op zijn eigen
onzekerheid, zijn blik op mens en wereld eerlijk en intens verwoordt.
Blijft de vraag in welke mate dit
oprechte liefdesverhaal nog aanslaat bij jongeren, die alles al gezien hebben
op internet en dvd, en die waarschijnlijk beter voorgelicht zijn dan hun
ouders. Ik verwijs graag naar een onderzoek van Janita Ravesloot (1999), waarin
ze vaststelt dat in onze maatschappij een complex spanningsveld bestaat tussen
het dominante beeld van de 'geseksualiseerde' jeugdcultuur en het minder
dominante beeld waarbij onzekerheden en twijfels van jongeren centraal staan.
Seksuele voorlichting is breed geïnstitutionaliseerd en ook de media doen er
als vanouds een schepje bovenop. Maar tv en reclame confronteren jongeren met
een maatschappelijk geconstrueerd beeld van seksualiteit; ambivalente gevoelens
blijven veelal verhuld in vragen aan de kinder- en jongerentelefoon of
populistische jongerentijdschriften. Precies die onzekerheid, angst, verlangen,
maar ook intense gevoelens van verliefdheid en toenadering beschrijft Moeyaert
haarfijn. Hij vindt de juiste woorden om de eerste liefde herkenbaar en
ongedwongen gestalte te geven, zonder opgepepte jongerentaal, zonder oeverloze
discussie over seks, zonder in voor de hand liggende banaliteiten te vervallen.
Wat blijft is een eerlijk, oprecht en puur verhaal, dat terecht een klassieker
werd.
Bart Moeyaert: Duet met valse
noten, Querido, Amsterdam 2008, 171 p. : ill. ISBN 9789045107370.
Distributie L&M Books
Oorspronkelijk
verschenen in De Leeswelp 2008
© 2023 | MappaLibri