Fragmenten/denkopdrachten

De dichter Novalis, een exponent van de Duitse romantiek, is voornamelijk bekend van zijn bundel Hymnen aan de nacht en zijn roman Heinrich von Ofterdingen (in het Nederlands vertaald als De blauwe bloem). Door zijn vroegtijdige dood – hij overleed op negentwintigjarige leeftijd – bleef veel van zijn werk fragmentarisch, ook in de letterlijke zin van het woord: het bevat heel wat aforismen. Eerder verschenen in het Nederlands al een keer fragmenten rond het thema liefde; in de keuze van Erik De Smedt gaat het om filosofische uitspraken – ‘denkopdrachten’, zoals het tweede luik van de titel luidt. De Smedt selecteerde er 44 en elk ervan heeft het vermogen om je inderdaad aan het denken te zetten.   

Openen doet de bloemlezing bijvoorbeeld met deze stelling: ‘We zullen onszelf nooit helemaal begrijpen, maar we zullen en kunnen veel meer dan onszelf begrijpen.’ Wat een inzicht! De mens is fundamenteel ondoorgrondelijk, maar hoeft het niet bij de binnenwereld te laten. Hij is immers wel bij machte om de wereld rondom hem te bevatten. Dat is tegelijk een nuchtere én een triomfantelijke vaststelling die ook vandaag de dag relevant is, nu zoveel mensen op zoek zijn naar zichzelf met behulp van psychologen, yoga, meditatie of andere middelen. Of wat te denken van deze vaststelling:
 
‘Geschiedenis is een grote anekdote.’
 
Dat zegt Novalis dus al in de achttiende eeuw, maar het duurde tot de narrative turn in de geesteswetenschappen voor ook historici gingen inzien dat hun onderzoek geen waarheid oplevert, maar altijd een geconstrueerd verhaal is. Of deze: ‘Is niet iedere lezer een filoloog.’ De term wordt natuurlijk gereserveerd voor mensen die talen gestudeerd hebben, maar het woord filoloog betekent letterlijk natuurlijk ‘liefhebber van het woord’. Niets tegen in te brengen, dus. Het zijn maar een paar voorbeelden van hier opgenomen spreuken die je nooit meer vergeet omdat ze nog steeds pertinent zijn.
 
In andere fragmenten duiken de romantische motieven op die zo kenmerkend zijn voor het werk van Novalis, zoals het geloof in de liefde, het absolute vertrouwen in de kunst en met name de poëzie, de fascinatie voor de droom en voor het obscene. Wie wil weten in welk soort leefklimaat Novalis en de romantici zich bewogen, vindt hier in ultrakort bestek een staalkaart van dat denken. Novalis’ Fragmenten/denkopdrachten is bovendien niet alleen daarom een kleinood, maar ook om de bijzonder fraaie vormgeving.
 
Novalis: Fragmenten/denkopdrachten, Zegwerk, Gent 2020, 32 p. Tweetalige uitgave. Vertaald uit het Duits door Erik de Smedt 

© 2024 | MappaLibri